زانوی ضربدری
مشکلات مربوط به پاهاست که نوعی تراز بندی نامناسب را در زانو ایجاد می‌کند. شاید شما هم دیده باشید افرادی را که از ران تا زانو پاهایشان به هم نزدیک است ولی از زانو به پایین فاصله‌ی دوپا زیاد می‌شود. این مشکل، ناشی از بیماری زانوی ضربدری است. زانوی ضربدری به‌صورت رایجی در میان نوپایان قابل مشاهده است و در این سن کاملاً طبیعی می‌باشد. چون هنوز یاد نگرفته‌اند به‌درستی راه رفته یا بدوند. آن‌ها برای حفظ تعادل خود ممکن است پاهایشان را به‌صورت نادرستی قرار دهند که این عارضه را ایجاد می‌کند. اما گاهی زانوی ضربدری در بزرگ‌سالان نیز مشاهده می‌شود که می‌تواند آسیب‌زا باشد. این مشکل اکثراً در هردوپا باهم ایجاد می‌شود ولی گاهی ممکن است فقط در یک‌پا مشاهده شود. زمانی که احساس کنید پاهایتان هنگام ایستادن و نشستن در وضعیت مناسبی قرار نمی‌گیرد، حتماً باید به پزشک متخصص ارتوپد مراجعه کنید تا با عمل کردن به توصیه‌های پزشک، به بهبودی کامل دست یابید و از عوارضی مانند پادرد، مشکلات کمری، افت عملکرد پا و عضلات و ... جلوگیری شود. در این مقاله به این ناهنجاری، علائم و علل به وجود آمدن و درنهایت درمان‌های مختلف آن خواهیم پرداخت.
فهرست مطالب:
زانوی ضربدری چیست؟
بیماری زانوی ضربدری که در اصطلاح پزشکی به آن ژنووالگوم گفته می‌شود، نوعی از ناهنجاری در قسمت زانو به پایین است که در سنین پایین بیشتر دیده می‌شود. در این ناهنجاری، درحالی‌که زانوها به هم چسبیده‌اند، مچ پاها از هم جدا و بافاصله هستند. در این حالت، از قرار گرفتن پاها کنار هم، شکلی همچون حرف X ایجاد می‌شود که به همین دلیل این اختلال زانوی ضربدری نام دارد. معمولاً دخترها کمی بیشتر از پسرها به این ناهنجاری مبتلا می‌شوند.
زانوی ضربدری در چه سنی بیشتر رخ می‌دهد؟
از همان ابتدای تشکیل جنین به دلیل جمع شدن در رحم، نوزادان با پاهای پرانتزی به دنیا می‌آیند. بعد از یک سال که حرکت بر روی پاها آغاز می‌شود، این مشکل به‌تدریج کمتر شده و از بین می‌رود.
اما ناهنجاری پس‌ازآن در سنین پایین خصوصاً ۳ و ۴ سال به دلیل رشد طبیعی بدن بسیار شایع می‌باشد. این حالت نهایتاً تا ۸ سالگی باید خودبه‌خود اصلاح شود. در صورت ادامه‌دار شدن و عدم درمان این مشکل تا بزرگ‌سالی، موجب تحلیل رفتن مفاصل و دردهای پا می‌شوند.
چه عواملی در به وجود آمدن زانوی ضربدری نقش دارند؟
این ناهنجاری ممکن است مادرزادی یا زمینه‌ای به وجودآید. گاهی زانو پس از آسیب‌دیدگی یا عفونت هم به ضربدری شدن دچار می‌شود. از عوامل مهم احتمالی می‌توان چاقی و اضافه‌وزن را نام برد؛ چراکه فشار بیشتری به پاها واردشده و به زانوها آسیب می‌رساند. راشیتیسم نیز نوعی بیماری استخوانی مادرزادی است که از کمبود ویتامین D ناشی شده و می‌تواند منجر به پاهای ضربدری شود.
از دیگر عوامل مؤثر در ایجاد این حالت در پاها می‌توان ضربه‌های فیزیکی منجر شونده به آرتروز، نارسایی‌های کلیه و عفونت‌های استخوانی مختلف علی‌الخصوص در زانو را نام برد.
علائم زانوی ضربدری چیست؟
مشخص‌ترین نشانه این مشکل همان حالت ضربدری پاهاست که وقتی از فرد می‌خواهید صاف بایستد و پاهایش را به هم بچسباند باز هم بین مچ‌ها فاصله‌ای بیش‌ازحد طبیعی می‌افتد. البته همه در زمان ایستادن و نزدیک کردن دوزانو به هم کمی فاصله بین مچ‌ها دارند، اما در کسانی که به ناهنجاری زانوی ضربدری مبتلا هستند این فاصله به ۸ سانتی‌متر یا بیشتر می‌رسد.
یکی دیگر از علائم این مشکل شیوه راه رفتن نامناسب است که دردهای زانو را به همراه خواهد داشت. ممکن است این دردها در ران یا مچ‌ها هنگام ایستادن هم به وجود بیاید. بی‌حسی در پاها، لنگ لنگ راه رفتن به دلیل ایجاد درد، سفت شدن مفاصل از دیگر علائم زانوی ضربدری است.
انواع زانوی ضربدری
زانوی ضربدری در انواع مختلفی وجود دارد که ممکن است در هر فرد به صورت متفاوت بروز دهد. انواع زانوی ضربدری عبارتند از:
زانوی ضربدری فیزیولوژیک
این همان نوع متداول ناهنجاری است که در سنین پایین ایجادشده و تا ۸ سالگی خودبه‌خود اصلاح می‌شود.
زانوی ضربدری پاتولوژیک
نوع غیرمعمولی است که در بزرگ‌سالان ایجاد می‌شود و به بیماری‌های زمینه‌ای یا آسیب‌های واردشده و دیگر عواملی که در بالا گفته شد، برمی‌گردد.
تشخیص زانوی ضربدری
اگر احتمال می‌دهید که به این ناهنجاری مبتلا باشید، لازم است توسط پزشک متخصص ارتوپد معاینه شوید. با بررسی نحوه ایستادن و راه رفتن شما و اندازه‌گیری فاصله بین مچ‌ها و زاویه زانو و مچ این معاینه انجام می‌شود. همچنین برای اطمینان بیشتر و تشخیص قطعی لازم است اطلاعات دیگری همچون قد، تقارن زانوها، تنظیم و هم ترازی پاها جمع‌آوری شود.
ممکن است نیاز به تصاویر رادیوگرافی مانند اشعه ایکس هم وجود داشته باشد. گاهی برای مشکلات اساسی، پزشک پرتونگاری و آزمایش خون تجویز را نیز تجویز می‌کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
همان‌طور که گفته شد، زانوی ضربدری در کودکان بسیار شایع است و جای نگرانی ندارد. چون خودبه‌خود با بیشتر راه رفتن کودک اصلاح شده و از بین می‌رود. بااین‌حال اگر پاهای فرزندتان بسیار بدشکل شده و راه رفتن برای وی دردناک و دشوار است به پزشک مراجعه کنید.
پس از دوران کودکی اگر کسی هنوز دچار ناهنجاری باشد لازم است حتماً به پزشک متخصص ارتوپد مراجعه کند. البته این بیماری خطرناک نیست و مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما در صورت شدیدتر شدن ممکن است باعث لنگی و آسیب به پا یا ایجاد آرتروز شود.
درمان ناهنجاری زانوی ضربدری
اگر کودک شما دچار این مشکل شد، نگران نباشید و به دنبال راه درمان نروید. در دویدن و راه رفتن و پوشیدن انواع کفش او را محدود نکنید و بهتر است اجازه دهید بدن طی روند طبیعی خودش مشکل را حل کند، اما در صورت مراجعه به پزشک، از روش‌های غیر جراحی برای درمان فرزندتان استفاده خواهد شد و سریع‌تر این حالت برطرف می‌گردد. بنابراین ما توصیه می‌کنیم که در صورت مشاهده زانوی ضربدری حتما به متخصص ارتوپد مراجعه نمایید.
اگر در بزرگ‌سالی زانوهای شما کمی بدحالت و ضربدری است بازهم نیاز به درمان خاصی نیست مگر اینکه منجر به بروز مشکلات دیگر مثل زانودرد شود. البته بهتر است قبل از بروز درد و ایجاد عارضه به ارتوپد مراجعه کنید تا با انجام حرکات ورزشی و اقدامات درمانی از ایجاد عوارض جلوگیری نمایید.
در ادامه با انواع روش‌های درمانی این مشکل آشنا می‌شویم.
انجام تمرینات اصلاحی
در ساده‌ترین حالت شما فقط با انجام یک سری از تمرین‌های ورزشی خاص تحت نظر پزشک می‌توانید مشکل را برطرف کنید. توجه کنید که لازم است حتماً پیش از شروع تمرینات با پزشک خود درباره چگونگی انجام تمرینات و نوع آن‌ها مشورت کنید تا فشار زیادی به مفاصل وارد نشود. این تمرینات دامنه گسترده‌ای از انواع ورزش‌ها را در برمی‌گیرد. خصوصاً ورزش‌هایی که برای تقویت استخوان و ماهیچه‌های ران، حرکات کششی عضلات و انقباض عضلات چهار سر صورت می‌گیرد. برخی از این حرکات عبارتند از:
پلانک پهلو
در این تمرین، ابتدا روی پهلوی چپ خود دراز بکشید. سعی کنید ساعد دست چپ را به‌صورت کامل روی زمین قرار دهید و دست راست خود را روی بدنتان بگذارید. با توجه به این نکته که زانو باید صاف باشد، باسنتان را طوری بالا ببرید که خط راستی از شانه تا مچ‌هایتان کشیده شود. حال پای راست خود را تا جایی که برایتان مقدور است بالا ببرید و به‌آرامی به پایین برگردانید. حداقل ۱۰ بار در روز این کار را انجام دهید.
استپ آپ از بغل
در این ورزش از یک بلندی به‌اندازه نیمکت استفاده کنید. پای راست خود را روی آن بگذارید و سعی کنید روی این پا بلند شده و بایستید، درحالی‌که پای دیگر در هوا معلق است. توجه کنید که زانوی پای چپ کاملاً صاف باشد. حال از روی بلندی پایین بیایید و همین کار را با پای دیگر خود انجام دهید. برای هر پا این تمرین را حداقل ۱۰ بار در روز تکرار کنید. می‌توانید یکی در میان جای پاها را عوض کنید.
پرس زانو
روی یک سطح کاملاً صاف دراز بکشید و زانوها را کنار هم قرار دهید. پای راست خود راکمی بالا بیاورید و عضلات آن را منقبض کنید و پس از حدود ۱۰ ثانیه آن را به پایین برگردانده و همین کار را با پای دیگر انجام دهید. اگر این کار برایتان دشوار بود می‌توانید از یک توپ کوچک زیر پایتان استفاده کنید.
اسکات
برای این تمرین یک باند کشی را دور رانهایتان بپیچید تا از زانوهایتان به بالا را کاملاً بپوشاند. حال کمی بیشتر از عرض شانه پاهایتان را باز کنید و به بیرون حرکت دهید تا مقاومت کششی باند را احساس کنید. این حالت را برای چند ثانیه حفظ کنید و بدنتان را به سمت پایین بکشید به‌طوری‌که رانها در راستای خط زمین قرار بگیرند. حداقل ۱۰ بار در روز این تمرین را انجام دهید.
استفاده از کفش طبی
کفش‌های مخصوص زانوی ضربدری دارای تجهیزاتی چون تکیه‌گاه قوس و بالابرنده پاشنه هستند. این تجهیزات با صاف نگه‌داشتن مچ پا به اصلاح عارضه کمک می‌کنند.
همچنین کفیهای طبی برای این ناهنجاری تجویز می‌شود که در توزیع وزن و جلوگیری از حالت غیرطبیعی مچ‌ها تأثیرگذار است.
عمل جراحی
درصورتی‌که با راه‌های ساده‌تر درمانی حاصل نشد، ممکن است پزشک به شما پیشنهاد جراحی دهد. دو نوع عمل جراحی برای این ناهنجاری وجود دارد. یکی از این عمل‌ها، جراحی هدایت رشد است. در این عمل رشد استخوان به سمت داخل کاهش داده می‌شود و بیشتر برای کودکان مناسب است.
عمل دیگر، جراحی استئوتومی است که برای هم ترازی پاها و اصلاح استخوان‌ها، شکل جدیدی به آن‌ها داده می‌شود. این جراحی‌ها معمولاً کم‌خطر بوده و نتایج خوبی خواهند داشت. اصولاً چند جلسه فیزیوتراپی برای شخصی که عمل کرده تجویز می‌شود و تا مدتی تحت درمان خواهید بود تا به‌طور کامل اصلاح حالت پاها انجام شود.
جمع‌بندی
زانوی ضربدری یکی از ناهنجاری‌های مربوط به پاست که در دوران کودکی ایجاد شده و پس از چند سال خودبه‌خود از بین می‌رود. اما گاهی تا بزرگ‌سالی ادامه پیداکرده و باعث درد، سختی در راه رفتن، در مواردی عفونت و یا آرتروز می‌گردد. این عارضه با روش‌های مختلفی توسط یک متخصص باتجربه ارتوپد یا متخصص پا قابل‌درمان است ولی در موارد خیلی کمی ممکن است آسیب‌های جدی ایجاد شود و بهتر است در صورت بروز هرگونه درد و مشکل در ناحیه زانو این موضوع را با پزشک متخصص در میان بگذارید.
برای اطمینان از تشخیص صحیح نیز می‌توانید به کلینیک تخصصی ما مراجعه کرده و تحت نظر متخصصانی حاذق معاینه و درمان شوید. برای گرفتن نوبت از شماره تلفن‌های موجود در بخش تماس با ما استفاده کنید
برای اطمینان از تشخیص صحیح نیز می‌توانید به کلینیک تخصصی ما مراجعه کرده و تحت نظر متخصصانی حاذق معاینه و درمان شوید. برای گرفتن نوبت از شماره تلفن‌های موجود در بخش تماس با ما استفاده کنید.
شما می توانید برای آگاهی از تازه های درمان بیماری های ارتوپدی و دیدن فیلم ها و مطالب آموزشی ، از طریق آیکون های سمت چپ وارد صفحه اینستاگرام ما شده و سوالات خود را به طور مستقیم با پزشکان در میان بگذارید.
مجموعه ارتوپدی ما با بهره مندی از به روزترین تجهیزات پزشکی و متخصصین ارتوپدی متبحر برای درمان انواع بیماری های ارتوپدی در خدمت شما عزیزان است.