برای پوکی استخوان به چه دکتری باید مراجعه کرد
پوکی استخوان یکی از بیماری‌های رایج در میان افراد مسن است که به دلیل ضعیف شدن استخوان‌ها اتفاق می‌افتد. البته در برخی افراد به‌صورت ژنتیکی یا به دلیل سبک غلط زندگی بخصوص از نظر ورزش و رژیم غذایی ممکن است در سنین پایین‌تر نیز رخ دهد. این بیماری می‌تواند فرد مبتلا را مستعد شکستگی‌های مختلف غیرمنتظره حتی با ضرباتی که کم‌فشار هستند نماید. متأسفانه نمی‌توان به‌طور کامل علائم پوکی استخوان در ستون فقرات یا سایر قسمت‌های اسکلتی و عضلانی را تشخیص داد. درواقع در بسیاری از بیماران، اوسترو پروسیس در ستون فقرات علامت خاصی ندارد و بدون علامت پیشرفت می‌کند و ممکن است تا زمانی که شکستگی رخ ندهد نیز این مشکل تشخیص داده نشود. پس درد از علائم اوسترو پروسیس محسوب نمی شود.
آنچه در این مقاله می خوانید
شناخت پوکی استخوان قبل از بررسی علائم پوکی استخوان در ستون فقرات
پوکی استخوان به معنی کاهش تراکم در استخوان‌ها و افزایش تخلخل یا حفره در استخوان است که منجر به ضعیف شدن استخوان شده و آن را به‌شدت مستعد شکستگی می‌کند. اکثر افرادی که به این بیماری مبتلا هستند ممکن است در اثر ضربات ضعیف نیز دچار شکستگی شوند و در مورد ستون فقرات این شکستگی می‌تواند در مهره‌ها رخ دهد. متأسفانه این بیماری اغلب هیچ‌گونه علائم پوکی استخوان در ستون فقرات ایجاد نمی‌کند و حتی ممکن است با درد همراه نباشد. به همین دلیل تا زمانی که به‌قدری پیشروی نکند که درد ایجاد نماید یا منجر به شکستگی شود، کشف نخواهد شد. اکثر شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان (اوسترو پروسیس) در مچ دست، لگن و البته ستون فقرات رخ خواهند داد. که در این وضعیت شما باید بدانید برای پوکی استخوان به چه دکتری باید مراجعه کرد.
بااین‌حال گاهی نیز علائمی وجود دارند که در ادامه بیشتر در مورد آن‌ها صحبت خواهیم کرد. اگر شما فکر می‌کنید دچار علائم پوکی استخوان ستون فقرات شده‌اید بهتر است در اسرع وقت به یک متخصص ارتوپد خوب مراجعه نمایید؛ زیرا این بیماری پیش‌رونده است و هرچه زودتر تشخیص داده شود بهتر میتوان آن را کنترل نمود و از تشدید آن جلوگیری کرد. در ادامه با ما همراه شوید تا اطلاعات بیشتری در مورد اینکه آیا اوسترو پروسیس درمان دارد و چه درمان‌های مؤثری برایش وجود دارد با شما صحبت کنیم.
نشانه‌های پوکی استخوان در ستون فقرات بیشتر در چه افرادی ایجاد میشود؟
در حال حاضر تقریباً 200 میلیون نفر در دنیا به بیماری اوسترو پروسیس و بسیاری از آن‌ها به علائم پوکی استخوان در ستون فقرات مبتلا هستند. با اینکه هم مردان و هم زنان ممکن است دچار این بیماری شوند، زنان 4 برابر بیشتر از مردان در معرض خطر هستند. به‌طوری‌که در اکثر افراد بعد از 50 سالگی از هر دو زن یک نفر و از هر 4 مرد یک نفر شکستگی ناشی از اوسترو پروسیس در ستون فقرات یا سایر قسمت‌ها را تجربه می‌کنند.
علت ایجاد این بیماری و علائم پوکی استخوان در ستون فقرات چیست؟
به‌طورکلی استخوان‌های شما از بافت‌های زنده و در حال رشد تشکیل می‌شوند. داخل استخوان سالم مانند یک اسفنج است. به این ناحیه استخوان ترابکولار هم می‌گویند. یک پوسته بیرونی متراکم نیز از جنس استخوان در اطراف استخوان اسفنجی پیچیده میشود تا بتواند از آن حمایت کند. وقتی فرد دچار علائم پوکی استخوان در ستون فقرات میشود سوراخ‌هایی که در بخش اسفنج مانند استخوان وجود دارند بزرگ‌تر می‌شوند و اصطلاحاً گفته میشود که تخلخل استخوان افزایش پیدا کرده است. همین امر استخوان را ضعیف‌تر می‌کند و خطر شکستگی و علائم اوسترو پروسیس در کمر یا سایر قسمت‌ها را افزایش می‌دهد.
همان‌طورکه می‌دانید استخوان‌ها به‌عنوان ستون و تکیه‌گاه بدن عمل می‌کنند و بخصوص ستون فقرات بخش بسیار مهمی برای انجام فعالیت‌های روزمره و تحمل وزن بدن است. استخوان‌ها همچنین کلسیم و سایر مواد معدنی را ذخیره می‌کنند. زمانی که بدن به کلسیم نیاز دارد، این ماده در استخوان تجزیه میشود و بعد از برطرف کردن نیاز خود استخوان را بازسازی می‌کند. این فرآیند که بازسازی استخوان نامیده میشود، کلسیم موردنیاز بدن را تأمین می‌کند و درعین‌حال استخوان‌ها را قوی نگه می‌دارد.
تا حدود 30 سالگی، این استخوان‌سازی به‌خوبی و به‌طور طبیعی انجام میشود. پس‌ازاین زمان و بخصوص بعد از 35 سالگی، تجزیه استخوان سریع‌تر از تشکیل استخوان اتفاق می‌افتد که باعث از بین رفتن تدریجی توده استخوانی خواهد شد. اگر پوکی استخوان داشته باشید، توده استخوانی با سرعت بیشتری کاهش پیدا می‌کند. پس از یائسگی در زنان نیز، سرعت تجزیه استخوان افزایش پیدا خواهد کرد و یکی از دلایل بالاتر بودن احتمال ابتلا به اوسترو پروسیس در زنان نسبت به مردان نیز همین مسئله است.
علائم پوکی استخوان در ستون فقرات دقیقاً چه مواردی هستند؟
همان‌طورکه قبلاً نیز به آن اشاره کردیم معمولاً نشانه های پوکی استخوان در ستون فقرات تا زمان بروز مشکلاتی مانند درد یا شکستگی مشخص نخواهند شد و این بیماری اغلب بدون علامت است. به همین دلیل نوعی بیماری خاموش محسوب میشود که البته به‌مرور پیشروی کرده و تبعات زیادی برای بیمار دارد. بااین‌حال اگر اوسترو پروسیس با علامت همراه باشد معمولاً موارد زیر به‌عنوان علائم پوکی استخوان در ستون فقرات مشخص خواهند شد:
-
♦ از دست دادن قد (یک اینچ یا حدود 5/2 سانتی‌متر یا بیشتر کوتاه میشود)
-
♦ تغییر در وضعیت بدن (خم شدن بدن به جلو)
-
♦ تنگی نفس (ظرفیت کمتر ریه به دلیل فشرده شدن دیسک‌ها در ستون فقرات)
-
♦ شکستگی استخوان حتی با ضربه‌های کوچک و ضعیف
-
♦ درد در قسمت پایین کمر
چه کسانی در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان و علائم پوکی استخوان در کمر هستند؟
عوامل خطر زیادی وجود دارند که احتمال ابتلا به اوسترو پروسیس در ستون فقرات و علائم پوکی استخوان در کمر را افزایش می‌دهند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
به‌طور طبیعی با افزایش سن و کاهش تراکم استخوانی خطر ابتلا به اوسترو پروسیس در همه افراد افزایش پیدا می‌کند ولی زنان بخصوص در بالای 50 سالگی به دلیلی شرایط یائسگی بیشتر این مورد را تجربه خواهند کرد؛ زیرا زنان در 10 سال اول ورود به یائسگی دچار تحلیل سریع استخوان می‌شوند، زیرا یائسگی تولید هورمون زنانه استروژن را کند می‌کند که این هورمون در زنان نقش مهمی در جلوگیری از تحلیل بیش‌ازحد استخوان دارد. سن و اوسترو پروسیس مردان را نیز تحت تأثیر خود قرار می‌دهد.
مورد دیگری که می‌تواند علت به وجود آمدن علائم پوکی استخوان در کمر یا ستون فقرات باشد، قومیت فردی است. به‌عنوان‌مثال زنان قفقازی و آسیایی بیشتر در معرض ابتلا به اوسترو پروسیس هستند.
-
♦ نحوه استخوان‌بندی و وزن هر فرد
عامل دیگر ساختار استخوان و وزن بدن هر فرد است. افراد ریزه اندام و لاغر بیشتر در معرض خطر ابتلا به اوسترو پروسیس هستند، زیرا استخوان کمتری برای تحلیل رفتن نسبت به افرادی با وزن بیشتر و بدن بزرگ‌تر دارند.
مورد دیگر سابقه خانوادگی در این بیماری است که می‌تواند نقش داشته باشد؛ یعنی اگر والدین شما یا پدربزرگ و مادربزرگتان دچار این بیماری شده‌اند، احتمال ابتلای شما نیز به آن زیاد است.
وجود برخی از شرایط پزشکی یا مصرف برخی از دارو‌ها
برخی از بیماری‌ها و مصرف بعضی از دارو‌ها می‌توانند احتمال اوسترو پروسیس و بروز علائم پوکی استخوان در ستون فقرات را افزایش دهند.
درنهایت، برخی از شرایط پزشکی و دارو‌ها خطر ابتلا را افزایش می‌دهند. اگر هر یک از شرایط زیر را دارید یا داشته‌اید که برخی از آن‌ها به سطح نامنظم هورمون مربوط میشود، باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید تا غربالگری‌های لازم برای تشخیص اوسترو پروسیس در شما انجام شده و درمان زودتر شروع شود:
-
♦ پرکاری تیروئید، پاراتیروئید یا غدد فوق کلیوی.
-
♦ سابقه جراحی چاقی (کاهش وزن) یا پیوند عضو.
-
♦ درمان هورمونی برای سرطان سینه یا پروستات یا سابقه پریود نشدن.
-
♦ بیماری سلیاک یا بیماری التهابی روده.
-
♦ بیماری‌های خونی مانند مولتیپل میلوما.
مصرف کدام دارو‌ها احتمال بروز پوکی استخوان در ستون فقرات را افزایش می‌دهد؟
مصرف برخی از دارو‌های شیمایی برای درمان بیماری‌های مختلف بخصوص اگر به مدت طولانی باشد می‌تواند عوارض جانبی متفاوتی را ایجاد کند که یکی از این عوارض آسیب به استخوان‌هاست و احتمال بروز اوسترو پروسیس را افزایش می‌دهد. ازجمله این دارو‌ها میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
-
♦ استروئید‌ها
-
♦ درمان‌های سرطان سینه
-
♦ داروهایی برای درمان تشنج
آیا بروز این بیماری و نشانه‌های پوکی استخوان در ستون فقرات همیشه خارج از کنترل ماست؟
ممکن است این باور برایتان ایجاد شده باشد که عوامل خطر ایجاد‌کننده اوسترو پروسیس خارج از کنترل شما هستند اما در مورد تمامی آن‌ها این باور درست نیست. شما می‌توانید با پیروی از یک سبک زندگی درست و سالم از بسیاری از عوامل خطر پوکی استخوان و علائم پوکی استخوان در ستون فقرات جلوگیری نمایید. مثلاً می‌توانید به موارد زیر توجه داشته باشید:
عادات غذایی
اگر بدن شما به اندازه کافی کلسیم و ویتامین D نداشته باشد، احتمال بروز انواع بیماری‌های استخوانی مانند بیماری اوسترو پروسیس بیشتر خواهد بود. اگرچه اختلالات خوردن مانند پرخوری عصبی یا بی‌اشتهایی عوامل خطر هستند، اما میتوان با مراجعه به متخصصان تغذیه و البته کمی اراده آن‌ها را درمان کرد.
سبک زندگی
افرادی که سبک زندگی کم‌تحرک (غیرفعال) دارند و زیاد به ورزش توجهی ندارند، بیشتر در معرض ابتلا به اوسترو پروسیس هستند؛ بنابراین حتی اگر شغلتان طوری است که فعالیت فیزیکی زیادی در آن وجود ندارد مهم است که به داشتن یک برنامه ورزشی منظم در هفته مثلاً حداقل سه جلسه 30 دقیقه‌ای پایبند باشید و این ورزش می‌تواند هر حرکت ساده‌ای مانند پیاده‌روی باشد.
مصرف دخانیات
سیگار خطر شکستگی را افزایش می‌دهد؛ زیرا می‌تواند میزان اکسیژن‌رسانی و تغذیه‌درمانی به استخوان‌ها را کاهش داده و آن‌ها را ضعیف کند. پس اگر سیگاری هستید یا هر نوع دخانیاتی را مصرف می‌کنید، با کاهش و ترک آن می‌توانید تا حد قابل‌توجهی احتمال بروز علائم پوکی استخوان در ستون فقرات را کاهش دهید.
مصرف الکل
مصرف الکل خطر ابتلا به اوسترو پروسیس را در افرادی که به این نوشیدنی علاقه دارند و بخصوص در زنان افزایش می‌دهد.
پوکی استخوان چگونه از روی علائم پوکی استخوان در ستون فقرات تشخیص داده میشود؟
همان‌طورکه پیش‌تر هم گفتیم اوسترو پروسیس از بیماری‌های خاموش محسوب میشود که در بسیاری از افراد مبتلا هیچ‌گونه علامتی تا بروز عوارضی مانند شکستگی از خود نشان نمی‌دهد. بااین‌حال متخصصان ارتوپدی جهت تشخیص این بیماری ابتدا شرح‌حالی از سبک زندگی شما، بیماری‌های قبلی، داروهایی که استفاده می‌کنید، سن و ... را خواهند گرفت. سپس تستی برای شما تجویز می‌کنند که بتوانند به‌طور صحیح تشخیص را انجام دهند.
ازجمله این تست‌ها میتوان به آزمایش‌های تراکم مواد معدنی استخوان (BMD) اشاره کرد که به‌عنوان اسکن‌های جذب اشعه ایکس با انرژی دوگانه (DEXA یا DXA) معروف هستند. این اشعه ایکس به کمک مقادیر بسیار کمی تابش می‌تواند به تعیین میزان سفت بودن استخوان‌های ستون فقرات، لگن یا مچ دست کمک کند. متأسفانه اشعه ایکس منظم تنها زمانی اوسترو پروسیس را نشان می‌دهد که بیماری طولانی و مزمن شده باشد.
به‌طورکلی توصیه میشود تمامی خانم‌ها در سنین بالای 65 سال این تست تراکم را انجام دهند. ممکن است این اسکن برای زنان در سنین پایین‌تر توصیه شود.
آیا پوکی استخوان درمان دارد؟
اگرچه پاسخ قطعی به سؤال آیا پوکی استخوان درمان دارد منفی است و هیچ درمان قطعی برای پوکی استخوان وجود ندارد ولی درصورتی‌که در زمان درست تشخیص داده شود میتوان با بسیاری از روش‌های مؤثر این بیماری و علائم پوکی استخوان در ستون فقرات را کنترل نمود و از بروز عوارض خطرناکی مانند شکستگی‌های مکرر، نیاز به جراحی‌های مختلف و ... جلوگیری کرد. مهم‌ترین درمان‌های محافظتی برای پوکی استخوان نیز شامل ورزش، مصرف مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی و دارو‌ها می‌باشد. ورزش و مکمل‌ها اغلب برای کمک به پیشگیری از پوکی استخوان تجویز خواهند شد. تمرینات تحمل وزن، تعادلی و مقاومتی نیز همگی به مدیریت پوکی استخوان و جلوگیری از پیشرفت پرسرعت آن کمک خواهد کرد.
همچنین دسته‌های مختلفی از دارو‌ها برای درمان اوسترو پروسیس در پاسخ به سؤال آیا پوکی استخوان درمان دارد، استفاده می‌شوند. اینکه کدام درمان و یا دارو برای شما بهتر است قابل بیان نیست و تنها بعد از انجام ارزیابی‌های کامل، تشخیص دقیق و طبق نظر متخصص خودتان مشخص خواهد شد. برخی از مهم‌ترین دارو‌ها و درمان‌هایی که برای پوکی استخوان تجویز می‌شوند، عبارت‌اند از:
درمان‌های هورمونی
از جمله درمان‌های هورمونی میتوان به استفاده از استروژن، تستوسترون و تعدیل‌کننده انتخابی گیرنده استروژن رالوکسیفن (Evista) اشاره کرد. به دلیل احتمال لخته شدن خون، برخی سرطان‌ها و بیماری‌های قلبی، درمان با استروژن احتمالاً تنها در زنانی که نیاز شدید به درمان علائم یائسگی دارند، استفاده میشود. همچنین در مردان که دچار کمبود سطح هورمون تستوسترون هستند، ممکن است درمان هورمونی برای کاهش نشانه‌های اوسترو پروسیس در ستون فقرات انجام شود.
رالوکسیفن اثری مثل هورمون استروژن برای استخوان‌ها دارد. این دارو به شکل قرص مصرف می‌گردد و مصرف آن روزانه خواهد بود. علاوه بر درمان پوکی استخوان، رالوکسیفن می‌تواند خطر ابتلا به سرطان سینه در برخی از زنان را کاهش دهد. معمولاً مدت‌زمان مصرف این دارو برای پوکی استخوان پنج سال است.
کلسی تونین-سالمون (Fortical و Miacalcin) یک نوع هورمون مصنوعی ساخته شده در آزمایشگاه‌ها است. این دارو در افراد مبتلا به پوکی استخوان احتمال شکستگی ستون فقرات را کم می‌کند. میتوان این دارو را به‌صورت تزریقی دریافت نمود یا از طریق بینی استنشاق کرد. عوارض جانبی آن شامل آبریزش بینی یا خونریزی بینی و سردرد برای نوع استنشاقی است. در مورد نوع تزریقی نیز عوارض جانبی مانند بثورات و برافروختگی در پوست وجود دارد.
بیس فسفونات‌ها
درمان‌های پوکی استخوان بیس فسفونات به‌منظور دارو‌های ضد جذب توصیه می‌شوند. درواقع این دارو‌ها بدن را از جذب مجدد بافت استخوانی باز می‌دارند. انواع بیس فسفونات‌ها عبارت‌اند از:
-
♦ آلندرونات
-
♦ Ibandronate
-
♦ Actonel
-
♦ زولدرونیک اسید
ممکن است بتوانید بعد از سه تا پنج سال حتی با قطع مصرف این نوع دارو‌ها از مزایای آن بهره‌مند شوید. از بین این دسته از دارو‌ها بونیوا و آتلویا تنها برای خانم‌ها کاربرد دارد، درحالی‌که بقیه هم برای خانم‌ها و هم آقایان قابل استفاده هستند.
عوارض جانبی احتمالی مصرف بیس فسفونات‌ها شامل علائمی شبیه به آنفولانزا (تب، سردرد)، سوزش سر دل و اختلال در عملکرد کلیه‌ها خواهد بود. عوارض جانبی بالقوه جدی نیز برای مصرف این دارو‌ها در برخی از بیماران وجود دارد، مانند وقوع نادر آسیب استخوان فک (استئونکروز فک) یا شکستگی‌های غیرمعمول استخوان ران (شکستگی‌های کم ترومای ران)، باید حواستان باشد که اگر احساس می‌کنید مشکلی وجود دارد حتماً به پزشک خود اطلاع دهید. هرچه مدت مصرف دارو بیشتر باشد احتمال بروز این عوارض هم افزایش پیدا خواهند کرد.
بیولوژیک Denosumab (Prolia)
Denosumab (Prolia) دارویی است که معمولا با فاصله شش ماه یک‌بار برای زنان و یا مردان مبتلا به پوکی استخوان تزریق میشود . اغلب زمانی این دارو توصیه می‌گردد که سایر درمان‌ها نتیجه مناسبی برای بیمار نداشته باشند؛ زیرا عوارض جانبی بالقوه جدی و مختلفی دارد که از جمله آن‌ها میتوان به مشکلات احتمالی استخوان در ران یا فک و عفونت جدی اشاره نمود.
دارو‌های آنابولیک
این دارو‌ها قدرت استخوان‌سازی در افراد بیمار را افزایش می‌دهد و در حال حاضر چند مورد از محصولات این گروه تأیید شده است که عبارت‌اند از:
Romososumab-aqqg (Evenity) برای زنان یائسه که در معرض خطر بالای شکستگی هستند مورد استفاده قرار می‌گیرند. این محصول هم باعث تشکیل استخوان جدید میشود و هم تجزیه استخوان را کمتر خواهد کرد. این دارو در دو دوز تزریقی تجویز میشود که هرکدام باید در طول یک ماه زده شوند و بعدی ماه بعد تزریق میشود.
Teriparatide (Forteo) و Abaloparatide (Tymlos) داروهایی هستند که تزریق می‌شوند و معمولاً به‌صورت روزانه و به مدت 2 سال باید استفاده شوند. این دارو‌ها هورمون‌های پاراتیروئید یا محصولاتی هستند که از بسیاری جهات شبیه به هورمون‌های طبیعی و مؤثر در استخوان‌سازی یا محافظ از استخوان هستند.
مکمل‌های مؤثر در درمان علائم پوکی استخوان در ستون فقرات
با اینکه شما می‌توانید مکمل‌ها را بدون نیاز به نسخه پزشک تهیه کنید، ممکن است در صورت مصرف خودسرانه نه تنها فایده‌ای برایتان نداشته باشند بلکه آسیب هم برسانند؛ بنابراین مهم است که حتی مصرف مکمل‌های شما تحت نظر متخصص باشد. ممکن است متخصص برای پوکی استخوان مکمل‌های کلسیم و ویتامین D را تجویز کند. معمولاً توصیه میشود این مواد را به‌صورت طبیعی در رژیم غذایی خود قرار دهید ولی اگر پزشک تشخیص دهد که کمبود شما نسبت به این مواد بیش‌ازحد است معمولاً مکمل روش بهتری است.
مقدار توصیه شده مصرف روزانه کلسیم 1000 تا 1200 میلی‌گرم روزانه از طریق رژیم غذایی و یا به کمک مصرف مکمل‌ها می‌باشد. مصرف بیش از این مقدار کلسیم نمی‌تواند تأثیر بیشتری در استحکام استخوان‌ها داشته باشد، اما ممکن است با افزایش خطر سنگ کلیه، تجمع کلسیم در رگ‌های خونی و یبوست همراه شود. پس به‌هیچ‌وجه دوز مصرفی خود را به امید تأثیر بیشتر و بدون مشورت با پزشک افزایش ندهید.
در مورد ویتامین D هنوز این موضوع مشخص نشده است که بدن هر فرد واقعاً به چه مقدار از آن نیاز دارد اما حداقل مقدار موردنیاز آن مشخص است و پزشک نسبت به آن در صورت نیاز مکمل این ویتامین را نیز برایتان تجویز می‌کند.
سخن آخر
علائم پوکی استخوان در ستون فقرات ممکن است در همه بیماران مبتلا به پوکی استخوان مشهود نباشد؛ زیرا این بیماری یک بیماری خاموش است و بدون ایجاد علامت در بسیاری از افراد به پیشروی خود ادامه می‌دهد؛ بنابراین مهم است که در سنین بالا و بخصوص اگر در خانواده شما سابقه پوکی استخوان وجود دارد قبل از اینکه دیر شود و پوکی استخوان منجر به ازکارافتادگی شما یا درد‌های مزمن و شدید و شکستگی‌ها مکرر شود به یک متخصص ارتوپد خوب مراجعه کرده و با ارزیابی‌های لازم در صورت تأیید تشخیص پوکی استخوان، درمان خود را جهت مدیریت علائم اوسترو پروسیس در کمر و ستون فقرات یا سایر قسمت‌ها و جلوگیری از عوارض سخت و طاقت‌فرسا آغاز کنید.
شما می‌توانید جهت ارزیابی‌های کاملاً دقیق تراکم استخوان و تشخیص پوکی استخوان به کمک بروزترین دستگاه‌های پزشکی دنیا توسط متخصصانی کاربلد و باتجربه در این زمینه به مرکز تخصصی ارتوپدی ما مراجعه کنید که شماره تماس‌های این مرکز در بخش تماس با ما برایتان قرار داده شده است.