برای پوکی استخوان به چه دکتری باید مراجعه کرد
درمان پوکی استخوان در زنان یائسه، جهت پیشگیری از کاهش تراکم استخوان
زنان بعد از سن ۴۵ سالگی و حوالی ۵۰ سالگی، دچار یائسگی می‌شوند. تراکم استخوان‌های زنان بعد از یائسگی به طور چشمگیری کاهش پیدا می‌کند. کاهش تراکم استخوان در زنان یائسه، اگر بررسی نشود و تحت درمان مناسب و به موقع قرار نگیرد، احتمال بروز پوکی استخوان و عوارض ناشی از آن بیشتر می‌شود. شناخت جدید و قطعی‌ترین درمان پوکی استخوان زنان یائسه برای حفظ جان و ارتقاء کیفیت زندگی زنان بعد از یائسگی مهم است. در ادامه می‌خواهیم در مورد بهترین درمان پوکی استخوان در زنان یائسه صحبت کنیم.
آنچه در این مقاله می خوانید:
درمان پوکی استخوان در زنان یائسه
در سال‌های قبل، درمان پوکی استخوان در زنان یائسه جهت پیشگیری از کاهش تراکم استخوان، پیشنهاد و اجرا می‌شد. ثابت شده است، که استروژن که هورمون مهم جنسی زنان است و منشاء تخمدانی دارد، تاثیر فراوانی در حفظ تراکم استخوان‌ها در زنان ایفا می‌کند. بدیهی است با آغاز یائسگی و کاهش چشمگیر سطح استروژن، تراکم استخوان در زنان یائسه، دستخوش تغییرات نامطلوبی شود که در باید بدانیم برای پوکی استخوان به چه دکتری باید مراجعه کرد؟
بروز یائسگی قبل از ۴۵ سالگی را که می‌تواند به علل ناشناخته رخ دهد یا متعاقب جراحی و خارج سازی دوطرفه تخمدان، تحت عنوان جراحی اوفورکتومی دوطرفه ایجاد شود را، یائسگی زودرس می‌نامیم. متاسفانه زنان یائسه مبتلا به پوکی استخوان (استئو پروز) شدید، به علت وقوع شکستگی‌های جدی، دچار عوارض پرخطر مانند عفونت‌های وسیع می‌شوند و یا به دنبال از دست دادن توان تحرک، زمین‌گیر شده و یا به علت عوارض بیهوشی، لخته و آمبولی ناشی از جراحی‌های ران و لگن، جان خود را از دست می‌دهند.
استروژن از تخریب بیش از حد استخوان‌ها توسط سلول‌های استئوکلاست پیشگیری می‌کند. بعد از یائسگی با کاهش استروژن، تخریب استخوان‌ها از نوسازی استخوان سبقت می‌گیرد. گفته می‌شود که یکی از مهم‌ترین و موثرترین راه‌های درمان پوکی استخوان یائسگی که بیشتر نقش پیشگیری کننده داشته است، استفاده از دوز بالا استروژن به همراه پروژسترون بوده است که هورمون‌تراپی یائسگی نامیده می‌شود.
گاهی هم استروژن به تنهایی در دوزهای بالا استفاده می‌شد که استروژن درمانی نام داشت. این درمان پوکی استخوان در زنان یائسه معمولاً به مدت ۶ ماه برای پیشگیری از تحلیل استخوان‌ها انجام می‌شد و دوز آن در سال‌های بعد پایین‌تر می‌آمد. امروزه ثابت شده است، استروژن‌تراپی یا هورمون‌تراپی یائسگی می‌تواند زمینه را برای اتفاقات ناخوشایند مانند بروز انواع سرطان‌های وابسته به استروژن، مانند آدنوکارسینوم پستان و آدنوکارسینوم رحم هموار کند.
همچنین استروژن‌تراپی می‌تواند به روی سلامت دیواره شریان‌ها اثرات منفی بگذارد و احتمال بروز لخته، سکته و آمبولی را افزایش می‌دهد. لذا امروزه استفاده روزمره از ET یا HT که به معنا استروژن‌تراپی و هورمون‌تراپی‌های یائسگی هستند، تقریبا متداول نیست.
علل مختلف پوکی استخوان در زنان یائسه
میزان تحلیل و کاهش تراکم استخوان‌ها در 5 الی 10 سال اول بعد از آغاز یائسگی بسیار زیاد است؛ سپس فرایند تخریب استخوان از فرایند ساخت مجدد استخوان پیشی می‌گیرد و اینگونه است که فرد بعد از حدود ده سال از یائسگی، به سمت استئو پروز می‌رود. مهم‌ترین علل منجر به استئو پروز در زنان یائسه و درمان پوکی استخوان در زنان یائسه به شرح زیر است.
استروژن در زنان از تخمدان ترشح می‌شود و باعث تعادل بین فرایند تخریب و بازسازی استخوان‌ها می‌شود. استروژن مانع پیشی گرفتن سرعت تخریب استخوان از سرعت بازسازی آن می‌شود؛ به همین دلیل است که تا قبل از یائسگی، تراکم استخوان ها در زنان معمولا در محدوده نرمال باقی می‌ماند. با کاهش چشمگیر استروژن به دنبال یائسگی، تخریب استخوان‌ها افزایش می‌یابد و هر سال که از یائسگی می‌گذرد، تراکم استخوان‌ها بیشتر کاهش می‌یابند.
-
♦ کاهش سطح استروژن بدن و برداشته شدن نقش حفاظتی استروژن از استخوان‌ها
-
♦ افزایش سرعت تخریب استخوان؛ زیرا دیگر استروژن مانع فعالیت بیش از حد سلول‌های استخوان‌خوار یا سلول‌های استئوکلاست‌ها نخواهد بود و فرایند تخریب از نوسازی استخوان‌ها پیشی می‌گیرد.
-
♦ کاهش تحرک بدنی بعد از یائسگی به علل مختلف از جمله افزایش وزن، بازنشستگی، دردهای مفصلی، آرتروز و...
-
♦ عدم کفایت تغذیه جهت تامین مواد اولیه مورد نیاز برای استخوان‌سازی به علت بیماری زمینه‌ای یا داروها و یا جراحی‌هایی که باعث سوء جذب مواد می‌شوند.
برای جلوگیری از آن چه بخوریم؟
در گام اول مهم‌ترین واصلی‌ترین راه برای جلوگیری از کاهش سریع تراکم استخوان‌ها بعد از یائسگی و درمان پوکی استخوان در زنان یائسه، داشتن تغذیه سالم و کافی و مناسب در کنار تحرک بدنی منظم است. برای تغذیه مناسب بعد از یائسگی و برای جلوگیری از استئو پروز، مصرف مواد زیر توصیه می‌شود.
-
♦ مصرف کلسیم به میزان کافی؛ زنان بعد از ۵۰ سالگی روزانه به 1۲۰۰ میلی‌گرم کلسیم نیاز دارند. شیر و لبنیات کم چرب به عنوان منبع اصلی کلسیم و بعد از آن قزل‌آلا و اسفناج را می‌توانید برای تامین کلسیم استفاده کنید. مصرف مکمل های حاوی مقادیر استاندارد کلسیم بعد از یائسگی، با تجویز پزشک بلامانع است. نوشیدن 3 استکان شیر کم‌چرب می‌تواند نیاز روزانه به کلسیم را تا حد زیادی فراهم کند.
-
♦ تامین ویتامین دی یا دی 3 به میزان کافی؛ زنان از سن 50 الی 70 سالگی روزانه به 400 واحد بین‌المللی ویتامین دی 30 و بعد از هفتاد سالگی روزانه به ۶۰۰ واحد بین‌المللی ویتامین دی 3 نیاز دارند. مصرف روزانه بیش از 2000 واحد ویتامین دی 3 توصیه نمی‌شود.
-
♦ از مصرف بیش از حد چای، قهوه و ترکیبات کافئین‌دار پرهیز کنید.
-
♦ مصرف سویا و ویتامین کا توصیه می‌شود. مصرف مکمل‌های حاوی ویتامین کا را فقط طبق تجویز پزشک مصرف کنید. مصرف روزانه دو لیوان آب کرفس، مصرف روزانه دو قاشق غذاخوری پودر سنجد، مصرف روزانه 7 الی 10 عدد بادام درختی، مصرف ارده و شیره انگور، مصرف کشک، مصرف ۱ قاشق غذاخوری کنجد خام روزانه به عنوان مثال همراه با وعده غذایی شام برای حفظ تراکم استخوانی زنان بعد از یائسگی بسیار مفید است.
پیامدهای پوکی استخوان
گفته می‌شود که از هر ۱۰۰ زن، بعد از ۵۰ سالگی، ۵۰ زن به پوکی استخوان مبتلا خواهند بود. پیامدهای کاهش تراکم استخوان و نهایتا رسیدن به مرحله استئوپروز و درمان پوکی استخوان در زنان یائسه را جدی بگیرید؛ زیرا یکی از مهم‌ترین، شایع‌ترین و در عین حال پرعارضه‌ترین پیامد ناشی از استئو پروز، وقوع شکستگی‌های دردناکی است که فقط با زمین خوردن ساده، یک سرفه طولانی و یا حتی یک عطسه رخ می‌دهد.
شکستگی‌های استئو پروز بسیار دردناک هستند و به خصوص در ناحیه لگن و ران با عوارض جدی و مرگ و میر بالا همراهی دارند. از هر هزار زن بالا 75 سال، 3 تا 5 نفر به شکستگی لگن در طول یکسال دچار می‌شوند. متاسفانه شکستگی‌های لگن در این سن با مرگ و میر بالا در طول 6 الی 12 ماه بعد از وقوع شکستگی همراهی دارد.
پیامدهای پوکی استخوان شامل موارد زیر می‌باشد:
-
♦ شکستگی استخوان: شکستگی‌های استئو پروز معمولاً در اندام‌های فوقانی (شانه، پوسته شکمی و مچ) و زیرین (ران، ستون فقرات و مچ پا) رخ می‌دهند. این شکستگی‌ها می‌توانند باعث کاهش کیفیت زندگی، افزایش خطر مرگ و هزینه‌های درمانی بالایی شوند.
-
♦ درد: استئو پروز ممکن است با درد در ناحیه‌های مختلف بدن همراه باشد. درد ممکن است به دلیل شکستگی، فشار بر عصب‌ها یا تغییرات در ساختار استخوان‌ها باشد.
-
♦ کاهش قد: استئو پروز می‌تواند باعث کاهش قد شود. این مشکل معمولاً در ستون فقرات رخ می‌دهد که به دلیل شکستگی‌های پوکی استخوان فشار روی آن‌ها افزایش می‌یابد.
-
♦ فلج شدن: شکستگی‌های استئو پروز در ستون فقرات می‌توانند باعث فشار بر روی نخاع شود و در نتیجه فلج کامل در بخش‌هایی از بدن که تحت کنترل آن نخاع است، ایجاد شود.
-
♦ محدودیت حرکت: شکستگی‌های پوکی استخوان می‌توانند باعث محدودیت حرکت شوند و زندگی روزمره را برای فرد سخت تر کنند.
-
♦ افزایش خطر مرگ: استئو پروز ممکن است باعث شکستگی در نقاط حساس مثل ستون فقرات و ران شود که ممکن است باعث افزایش خطر مرگ شود.
عوارض‌های پوکی استخوان
پوکی استخوان در مراحل ابتدایی نه علامت خاصی دارد و نه درد ایجاد می‌کند. با گذشت زمان و در صورت عدم تشخیص ابتلا فرد به استئو پروز، استخوان‌های دچار پوکی به حدی متخلخل و ضعیف می‌شوند که علائم و عوارض زیر نمایان می‌شود.
-
♦ کاهش قد؛ این مورد با مرور زمان بیشتر مشهود و چشمگیر می‌شود.
-
♦ خمیده شدن راستای ستون فقرات، انحناء پشت، وقوع شکستگی‌های مچ دست با یک سقوط ساده، دردهای شدید استخوانی به دنبال وقوع شکستگی در زمینه استئو پروز، بروز عوارض جدی ناشی از شکستگی‌های لگن و مفصل ران مانند زمین‌گیر شدن و ناتوانی از ایستادن و راه رفتن، بروز زخم بستر به علت ناتوانی در خروج از رختخواب
-
♦ عفونت زخم که گاهی وسیع و غیر قابل درمان است.
-
♦ لخته و آمبولی ناش از بی‌تحرکی یا ناشی از جراحی
-
♦ عوارض ناشی از جراحی‌های لگن و مفصل ران، عوارض ناشی از داروهای بیهوشی که می‌تواند منجر به مرگ و میر بالا شود.
سخن پایانی
استخوان‌ها بافت‌های زنده و پویایی هستند که به طور دائم در حال تخریب و بازسازی هستند. در صورت عدم تامین مواد ضروری و عدم وجود تحرک کافی بعد از ۵ الی ۱۰ سال از آغاز یائسگی، بروز پوکی استخوان در زنان یائسه احتمال زیادی دارد. عدم تشخیص و درمان پوکی استخوان در زنان یائسه می‌تواند به مرحله‌ای فرد را برساند که کوچک‌ترین فشار و ضربه ضعیف، فرد را دچار شکستگی‌های بسیار دردناک و پر عارضه، به عنوان مثال درد لگن کند که گاهی با مرگ و میر بالا همراه است. لذا توصیه می‌شود زنان برای بررسی تراکم استخوان و تشخیص به موقع استئو پروز و آغاز درمان پوکی استخوان در یائسگی مناسب، حتما در حوالی یائسگی مراجعه به متخصص ارتوپد را جدی بگیرند.