رباط صلیبی عضو مؤثر زانو

قبل آشنایی با رباط صلیبی بهتر است که کمی از زانو بدانیم. زانو به عنوان پیچیده ترین و بزرگترین مفصل بدن از مفاصل مختلفی تشکیل شده است یکی از این مفصل ها   تیبوفمورال (Tibiofemoral  joint)  است این مفصل در واقع از دو استخوان فمور(ران ) و تیبیا (درشت نی ) که پهلوی هم قرار گرفته اند تشکیل شده است.کندیل ها در انتهای استخوانهای فمور قرار گرفته اند و آنها را احاطه کرده اند. مفصل دیگر زانو پاتلوفمورال (Patellofemoral joint) است که اعضای تشکیل دهنده آن استخوان پاتلا (کشکک) و فمور می باشد.که پاتلا به داخل برامدگی استخوان‌ ران رانده شده است و از خم شدن بیش از حد زانو به سمت جلو جلوگیری می کند.

آشنایی با رباط های زانو

در داخل زانو دو رباط مهم وجود دارد که باعث حفظ استحکام زانو و پایداری آن می شود. رباط صلیبی قدامی  (Anterior Cruciate Ligament: ACL)  و رباط صلیبی خلفی (Posterior Cruciate Ligament: PCL). رباط صلیبی قدامی از جنس بافت پیوندی متراکم ساخته شده و به شکل نواری از استخوان ران و درشت نی عبور کرده و ساختاری حیاتی و مهم در مفصل زانو به شمار میرود چراکه در برابر فشارهای وارده از طرف استخوان درشت نی وارد بر زانو مقاومت می کند.

هرگونه دردی در ناحیه پا را با پزشکان متخصص ما در کلینیک تخصصی دکتر میر در میان بگذارید. پزشکان حاذق ما نه تنها ریشه ی درد را پیدا می کنند بلکه شما را تا التیام کامل درد همراهی می کنند. تماس با کلینیک دکتر میر

مؤلفه های رباط صلیبی

در داخل رباط صلیبی ACL دو مؤلفه ی مهم وجود دارد که نام گذاری آنها هم براساس محلی است که وارد بافت استخوان می شوند، یکی از این مؤلفه ها باندل خلفي خارجي (PLB) است و دیگری باندل قدامي داخلي (AMB)است. مؤلفه ی AMB معمولا به شکل خمیده ولی دارای ساختاری محکم است و در مقابل مؤلفه خلفی PLB به صورت کشیده است. وقتی خم می شویم سر استخوان های ران که محل قرارگیری باندل هاست PLB به صورت قدامی حرکت کرده و هردو مؤلفه متقاطع می شوند در این هنگام AMB سفت و کشیده شده ولی PLB به صورت دایره ای شکل در می آید. هر گونه آسیب یا پارگی در ناحیه  PLB باعث افزایش فشار خون در این ناحیه و افزایش چرخش بیرونی و درونی زانو می شود ولی پارگی در ناحیه AMB  با حداکثر فشارخون و حداقل بی ثباتی مفصل زانو همراه است.

ساختار سیستم عصبی درون رباط ACL

ACL دریافت کننده ی فیبرهای عصبی از شاخه های مفصلی خلفی عصب تیبیال (شاخه عصب سیاتیک ) است. این فیبرهای عصبی با نفوذ به داخل کپسول مفصلی خلفی و در طول عروق سینوویال و رگهای اطراف رباطی (periligamentous)که رباط را احاطه کرده اند حرکت کرده تا با گذر از قسمت قدامی به پد چربی ما فوق پاتلار(infrapatellar) برسند. گیرنده های فیبرهای عصبی انواع مختلفی دارند که میتوان نام برد:

گیرنده های عصبی موجود در رباط صلیبی

• گیرنده های رافینی که به کشش حساس بوده و بر روی سطح رباط وغالباً بر روی استخوان ران قرار گرفته اند در آنجا که بیشترین تغییر شکل استخوانی را دارد.
• گیرنده های فاتا پاچینی (vatre-pacini)  نوع دیگری از گیرنده ها هستند که در قسمت انتهای استخوان ران قرار گرفته اند و به حرکات تند حساس هستند.
• گیرنده های دیگری به نام گیرنده های تنشی گلکی مانند(Golgi-like tension) وجود دارند که در نزدیکی اتصالات ACL  و زیر غشای سینوویال جای گرفته اند.
• انتهای عصب آزاد به عنوان گیرنده های عصبی تحریک درد عمل می کنند ، اما همچنین آنها ممکن است بوسیله ی آزاد سازی نوروپپتیدها (neuropeptide) با عملکرد وازواکتیو (vasoactive) بصورت افکتورهای محیطی بکار آیند. بنابراین ، ممکن است اثر ماژولاتوری در هم ایستایی(homeostasis) بافت نرمال یا در بازسازی تأخیری گرافتها (پیوندها) داشته باشند.

کارکرد سیستم عصبی در ناحیه

 این گیرنده های مکانیکی(یعنی رافینی، فاتا پاچینی و گیرنده های گلکی مانند) عملکرد حس عمقی (proprioceptive) دارند و سیگنال های لازم را برای تغییر وضعیت زانو را از طریق آرک (نوعی مسیر عصبی) توبرنده (afferent arc) فراهم می کنند. تغییر شکلهای داخل رباط بر خروجی دوک های عضلانی از طریق سیستم فوزی موتور (fusimotor) اثر میگذارد.

پدیده رفلکس چیست؟

فعال شدن فیبرهای عصبی آفرند بر فعالیت حرکتی عضلات اطراف زانو در قسمت نزدیک مرکز(proximal) رباط صلیبی تأثیر می گذارد که به این پدیده ای "رفلکس رباط صلیبی" می گویند. رفلکس رباط صلیبی بخش اساسی در عملکرد طبیعی زانو است و در بروزکردن برنامه های عضلانی نقش بسزایی دارد. این نقش در بیماران مبتلا به پارگی رباط صلیبی بیشتر روشن می شود ، که آنجا از دست دادن بازخوردی که از گیرنده های مکانیکی رباط صلیبی دریافت می شود منجر به ضعف عضله چهار سر ران می شود. در حقیقت ، این بازخورد آفرند از رباط صلیبی نقش عمده و مهمی بر بیشینه انقباض داوطلبانه عضله چهار سر استخوان ران دارد.

درمورد پارگی رباط صلیبی بیشتر بخوانید.

خونرسانی به رباط صلیبی

 خونرسانی به رباط های صلیبی از طریق شریان قشر میانی صورت می گیرد. قسمت دیستال(دور از مرکز) در هردو رباط صلیبی بوسیله ی شاخه های عروقی ژنیکولی جانبی و داخلی تحتانی  تغذیه می شود. هرچند تراکم رگ های خونی در رباط ها یکسان نیست و همین باعث می شود که خونرسانی به مناطق آسیب دیده ضعیف باشد و روند بهبودی به کندی صورت گیرد. یک منطقه آواسکولار در رباط صلیبی در داخل فیبروکارتیلاژ بخش قدامی رباط قرار دارد درجاییکه که رباط مقابل لبه قدامی فرورفتگی اینترکوندیلار قرار میگیرد. عروق ضعیف و وجود فیبروکارتلاژ بطور همزمان باعث سر خوردن تاندون ها در مناطقی که تحت لود فشاری قرار دارند ، می شود و قطعاً همزمانی این دو عامل باعث روند کند بهبود رباط صلیبی آسیب دیده میشود.

کارایی و نقش ACL

رباط صلیبی قدامی یا ACL تقریباً ۸۵ درصد از نیروهای مهارکننده زانو را تامین و از چرخش ناگهانی و بیش از حد زانو جلوگیری می کند. همچنین از استرس های واروس و والگوس (انحرافات زانو به سمت داخل و خارج) پیشگیری می کند. PCL نقش کنترل حرکت زانو به عقب و مرکز را برعهده دارد. هردوی رباط صلیبی ACL و رباط صلیبی PCL مفصل زانو را به طور سیستماتیک کنترل می کنند.

نقش رباط صلیبی خلفی درعملکرد زانو

رباط صلیبی خلفی ( PCL )  دومین قویترین و بزرگترین ربات داخل عضله زانو است و باعث تثبیت حرکت زانو میشود و جلوی لغزیدن استخوان ساق بر روی استخوان ران می گیرد. رباط PCL  خود شامل دو باندل بزرگترآنترولترالALB و همچنین باندل کوچکتر پوسترومدیال  PMB میباشد. اندازه اتصال فمورال ALB تقریباً دو برابر اندازه اتصال تیبیال آن است. که اندازه های آن حدود ۱۱۲ تا ۱۱۸ میلی‌متر است. مساحت اتصال PMB  بین ۶۰ تا ۹۰ میلیمتر مربع است و در بین رباط های مینیسکوفمورال  قدامی و خلفی جای گرفته است. مرکزPMB  استخوان ران در فاصله 1/11میلی متری از نقطه ی قوس داخلی است. از لحاظ کارایی رباط صلیبی PCL  میتواند محدودیت حرکتی در تمام زوایای خمشی ایجاد کند و همچنین در مهار کردن چرخش داخلی بیش از ۹۰ درجه و چرخش های اضافی به سمت بیرون از استخوان نقش مهمی ایفا کند.

بین ALB و  PMB  در دامنه حرکتی زانو رابطه ای وجود دارد که عامل مهمی در  استقامت رباط صلیبی خلفی و حرکت در تمام زوایای خمشی است. باندل آنترولترال مهمترین عامل مقاومت زانو در برابر فشار های استخوان درشت نی است.

مینیسک و نقش آن در آسیب به رباط صلیبی

مینیسک به عنوان کمک فنر زانو عمل کرده و این اطمینان را می دهد که درشت نی و استخوان ران در رابطه با هم به طور هماهنگ کار کنند.  علاوه بر این نیز کار روغن کاری و روانسازی مفصل را انجام می دهند. مینیسک ها که بین استخوان ران و درشت نی قرار گرفته اند از بافت فیبروکارتلیاژنیوز تشکیل شده‌اند. آنها ساختار هلالی شکل داشته و ضلع  محوری مینیسک مقعر و نازک بوده ولی ضلع دیگر آن محدب و ضخیم است هر زانو دارای دو مینیسک خارجی و داخلی است و البته آنها قدرت ترمیم بالایی در هنگام آسیب دیدن دارند. آسیب وارده به رباط صلیبی  ممکن است با آسیب رباط طرفی داخلی MCL و پارگی منیسک همراه باشد.

آسیب مینیسک

یکی از شایع‌ترین آسیب های رباط صلیبی قدامی پارگی مینیسک است . در اکثر موارد مینیسک داخلی آسیب می بیند. وقتی رباط صلیبی دچار پارگی می شود به دلیل بی ثباتی زانو کندیل فمور میانی در حین خم شدن به سمت جلو حرکت می کند و همین عمل باعث صاف شدن مینیسک میانی می شود. از آن جایی که مینیسک میانی از راه رباط داخلی به کپسول مفصلی متصل است دامنه حرکت کمتری دارد. ولی مینیسک جانبی دارای آزادی حرکتی بیشتری است. عوامل مختلفی ریسک آسیب دیدگی مینیسک را بالا می برد از جمله نژاد و البته مهمترین عامل خطر یعنی اضافه وزن.

آسیب های ناحیه زانو را جدی بگیرید. قبل از دیر شدن با کلینیک تخصصی دکتر میر مراجعه نمایید تا درمان سریع را آغاز کنید. تماس با کلینیک دکتر میر

آسیب رباط صلیبی موجب چه علائمی می شود؟

رباط های صلیبی کار پایداری مفصل زانو در حین حرکت انجام می دهند. رباط صلیبی میتواند دچار پارگی کامل و یا جزئی شود. عدم انعطاف پذیری و یا سفتی موقت در مفصل زانو می تواند یکی از علائم پارگی رباط صلیبی باشد. تورم و یا ضخیم شدن دربخشی از مفصل زانو نیز میتواند جزء علائم آسیب رباط صلیبی باشد. در پارگی جزئی رباط صلیبی با کنترل و کاهش برخی حرکات ورزشی همراه با تجویز داروهای ضد التهابی این عارضه بهبود می یابد.

ولی پارگی شدید مینیسک های  جانبی و میانی زمانی اتفاق می افتد که زانو در موقعیت نامناسبی قرار گرفته و یا استرس های غیر طبیعی در زمان شل شدن زانو اتفاق بیافتد . این آسیب با درد شدید در زانو خود را نشان می دهد، تروما و التهابی که در مفصل زانو ناشی از پارگی رباط صلیبی یا منیسک باعث بروز می تواند آرتریت مفصلی ایجاد کند و ممکن است به مرور زمان پیشرفت کند. ولی با تشخیص به موقع و درمان مناسب می توان این عارضه را به حداقل رساند.

آمار ابتلا و شیوع آسیب به ACL

به طور میانگین هر سال  80000 مورد آسیب رباط صلیبی قدامی ( ACL) در ایالات متحده گزارش می شود که بیشتر افراد سنی بین 15 تا 25 سال که در رشته های ورزشی پر خطر فعالیت دارند را درگیر می کند. افرادی که ورزش هایی مانند فوتبال، بسکتبال، ژیمناستیک و اسکی انجام می دهند بیشتر در معرض صدمات مربوط به رباط های صلیبی قرار دارند. صدمه به ACL در زنان به خصوص زنان ورزشکار نسبت مردان شیوع بالاتری دارد. و ابتلا در زنان حدود 5 برابر همتایان مرد است.

عوامل خطرساز که موجب بروز آسیب به ACL می شوند

عوامل خطرساز آسیب رسان به ACL به 4 گروه عوامل زیست محیطی ، عوامل آناتومیک ،عوامل هورمونی وعوامل بیومکانیکی تقسیم می شوند. اثرگذاری برخی از این عوامل را می توان به کمک برنامه های آموزشی تا حدودی کاهش داد .

عوامل مختلفی مانند بازی های خشن و پریدن از ارتفاع، تروما، قرار گرفتن زانو روی سطح زبر و خشن و ناهموار و یا لیز خوردن روی سطوح لغزنده ممکن است باعث آسیب رباط صلیبی شود. در برخی موارد این مشکلات منشأ ژنتیکی دارد و رباط صلیبی را مستعد پارگی می کند. همچنین بیماری هایی مانند پوکی استخوان ، بیماری های التهابی همچون روماتیسم و لوپوس میتوانند در ایجاد این مشکل نقش بسزایی دارند مهمی داشته باشند. اکثر آسیب های خفیف وارده بر رباط صلیبی در اثر برخورد مستقیم و غیر مستقیم به ACL قابل تحمل است. این آسیب ها معمولاً با ضربه ای محکم و ناگهانی به زانو ایجاد می شود. مثلاً حدود 30 درصد از آسیب ها در فوتبال و هنگام شوت کردن اتفاق می افتد. ولی به طور کلی آسیب های غیر تماسی رباط های صلیبی شایع تر بوده و بیش از 70 درصد آسیب های ناحیه زانو مربوط به رباط های صلیبی و پارگی مینیسک ها است.

 کلام آخر

از کنار درد و ناراحتی در ناحیه زانو و پای خود براحتی عبور نکنید. اگر ناراحتی شما ناشی از یک عارضه جدی باشد درمان بهنگام شما می تواند روند درمان را تسریع کند. همچنین اگر دردی گذرا باشد با مراجعه به پزشک متخصص ارتوپد خیالتان از سلامت اعضای بدنتان آسوده میگردد.

با متخصصین ارتوپد ما در کلینیک دکتر میرتماس بگیرید و نگران تشخیص و درمان نباشید. تماس با کلینیک دکتر میر