پوکی استخوان در سالمندان به عنوان یک بیماری «خاموش» شناخته میشود، زیرا در مراحل اولیه تقریباً هیچ علامتی ندارد و بسیاری از افراد تنها زمانی متوجه میشوند مبتلا شدهاند که دچار شکستگی استخوان میشوند. وقتی بدن دچار پوکی استخوان میشود مهرههای ستون فقرات فشرده میشوند بنابراین استخوانها تغییر شکل پیدا میکنند و قد کوتاه تر میشود یا حالت بدن تغییراتی مثل خم شدن به جلو، قوز کردن یا کوتاه شدن تنه پیدا میکند یا شکستگیهای مکرر حتی در اثر ضربههای کوچک یا زمین خوردن جزئی هم مشاهده میشود.
به علاوه اجتناب از عوامل خطری مانند مصرف زیاد قهوه و الکل، سیگار، فعالیت جسمانی ناکافی و سقوطهای مکرر نیز میتواند در پیشگیری از پوکی استخوان مؤثر باشد.
نقش سبک زندگی در تقویت استخوانها در سالمندان
سبک زندگی سالم مثل داشتن تغذیه مناسب، مصرف کافی کلسیم و ویتامین D ، پرهیز از سیگار و الکل به سلامت استخوانها کمک میکند و نقش مهمی در حفظ تراکم و استحکام استخوانها برای همه افراد و به ویژه در سالمندان دارد. همچنین فعالیت بدنی منظم، ورزشهای مقاومتی و پیادهروی میتوانند تراکم استخوان را افزایش دهند و خطر شکستگی را کاهش دهند.
علاوه بر ورزش، سبک زندگی سالم میتواند نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت و استحکام استخوانها در سالمندان داشته باشد و نه تنها روند پوکی استخوان را کند میکند، بلکه کیفیت زندگی و توان حرکتی سالمندان را نیز بهبود میبخشد.
عادات روزمره سالم مثل خواب کافی و کنترل وزن بدن و دوری از موارد استرسزا و به عبارتی مدیریت استرس نیز به کاهش تحلیل استخوانها کمک میکنند. حتی تغییرات کوچک در سبک زندگی، مانند ایستادن و نشستن صحیح یا انجام تمرینات کششی روزانه، میتواند تاثیر زیادی بر سلامت استخوانها بگذارد. این کارهای ساده اما مؤثر، گامی مهم برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان در سالمندان هستند.
درمان پوکی استخوان در سالمندان با داروها
در زیر به صورت کاملتر در مورد دستههای داروهای معمول برای درمان شدن پوکی استخوان در فردهای مسن را توضیح میدهیم:
-
بیسفوسفوناتها: بیسفوسفوناتها گروهی از داروها هستند که به منظور کاهش فعالیت سلولهای بافت استخوانی مورد استفاده قرار میگیرند. این داروها به عنوان مهارکنندههای ریسورپشن عمل میکنند و باعث کاهش جذب استخوان و بهبود دانسیته استخوان میشوند.
-
مهارکنندههای استروژن: این دسته از داروها به عنوان جایگزین هورمونی برای زنان سالمند در دوران پس از یائسگی استفاده میشوند. استفاده از مهارکنندههای استروژن میتواند در کاهش ریسک شکستگی استخوانها مؤثر باشد.
-
مهارکنندههای ریسورپشن: این دسته از داروها عملکرد سلولهای بافت استخوانی را مهار میکنند و جذب استخوان را کاهش میدهند. دو دسته ریسورپشن معروف شامل دنوسومب و روموسومب هستند. این داروها باعث کاهش فعالیت سلولهای تخریبکننده استخوان میشوند و در نتیجه قدرت استخوان را بهبود میبخشند.
-
هورمون پاراتیروئید (PTH): هورمون پاراتیروئید (PTH) میتواند فعالیت سلولهای سازنده استخوان و دانسیته استخوان را افزایش دهد. در صورتی که سایر گزینهها نتیجه مطلوب را به دست نیاورده باشند، تجویز هورمون پاراتیروئید مصنوعی (PTH) میتواند مورد استفاده قرار گیرد.
-
تجویز ویتامین D و کلسیم: ویتامین D و کلسیم دو عامل مهم در سلامت استخوان هستند. در صورتی که سطوح این مواد مغذی در بدن کم باشد، پزشک ممکن است مکملهای ویتامین D و کلسیم را تجویز کند. این مکملها معمولاً به صورت قرص یا کپسول مصرف میشوند و میتوانند به تقویت استخوانها کمک کنند.
-
داروهای ضدآستئوپروز: علاوه بر بیسفوسفوناتها و مهارکنندههای ریسورپشن، دسته دیگری از داروها نیز برای درمان پوکی استخوان مورد استفاده قرار میگیرند. این داروها شامل سلکتیو اِستروژِن رِسِپتور مُدولاتورها (SERMs) هستند. این دسته داروها به طور مختصر به استروژنها مشابه هستند و در برخی موارد میتوانند بهبود دانسیته استخوان و کاهش خطر شکستگی را فراهم کنند.
-
تزریق داروها: در برخی موارد، میتوان داروها را به صورت تزریق مستقیم به استخوان تجویز کرد. مثالهایی از این دسته داروها شامل تریپتورلین و پمیدرونات است. این روش درمانی ممکن است در مواردی که سایر روشها نتیجه مطلوبی به دست نمیدهند، استفاده شود.
درمان پوکی استخوان سالمندان با مکملهای غذایی
درمان پوکی استخوان در سن¬های بالا میتواند با استفاده از مکملهای غذایی مفید باشد. اما قبل از شروع مصرف هرگونه مکمل غذایی، همیشه مشورت با پزشک خود را به عنوان منبع مورد اعتماد خود در نظر بگیرید. پزشک شما میتواند بر اساس وضعیت شما و سلامتی کلی شما، نکات و مکملهایی را که میتوانند بهترین نتیجه را معرفی کند.
مکملهای غذایی زیر میتوانند بهعنوان تکمیلی در درمان شدن پوکی استخوان در افراد پیر استفاده شوند:
-
♦ کلسیم، یکی از عناصر ضروری برای حفظ سلامت استخوانها در سنین پیشرونده نیاز بیشتری دارد. احتمالاً مکملهای کلسیم میتوانند در تقویت استخوانها و کاهش خطر شکستگی مؤثر باشند.
-
♦ منیزیم، نقش برجستهای در حفظ سلامت استخوانها دارد و نیاز به تقویت استخوانها را افزایش میدهد. احتمالاً مصرف مکملهای منیزیم میتواند به کاهش خطر شکستگی و تقویت استخوانها کمک کند.
-
♦ ویتامین K، در تولید پروتئینهای مهم برای استخوانها نقش دارد و میتواند به تقویت این اجزای اساسی کمک کند. ممکن است مصرف مکملهای ویتامین K به بهبود سلامت استخوانها منجر شود.
همچنین، علاوه بر مصرف مکملهای غذایی، تأکید میشود که رژیم غذایی سالم و متنوعی را رعایت کنید که حاوی مواد غذایی پر کلسیم و دارای ویتامین D و دیگر مواد مغذی مفید برای سلامت استخوان باشد.
ورزش و درمان پوکی استخوان سالمندان
پوکی استخوان به ویژه در فردهای سالمند شایعتر است، اما با توجه به چندین عامل میتواند در سنین مختلفی بروز کند. برخی از ورزشها و فعالیتهایی که میتواند برای درمان پوکی استخوان در افراد پیر مفید باشد، عبارتاند از:
-
♦ ورزشهای مقاومتی: این ورزشها شامل انجام تمرینات و وزنهبرداری میشود که به استحکام استخوانها کمک میکند. مثالهایی از این ورزشها عبارتاند از بدنسازی، انجام تمرینات با وزنههای سبک یا استفاده از وزن بدن (مانند وزنهبرداری با استفاده از وزن خود بدن) و تمرینات مقاومتی با استفاده از تجهیزات مانند دمبل یا دستگاههای وزنهبرداری. ورزشهایی که نیاز به حمل و جابهجایی وزن بدن دارند، میتوانند به تقویت استخوانها کمک کنند. مثالهایی از این ورزشها شامل پیادهروی، دویدن، پله رفتن، بالا رفتن از پلهها و رقص هستند.
-
♦ ورزشهای تعادل و انعطافپذیری: این ورزشها شامل تمرینات تعادل، انعطافپذیری و کوششهایی برای بهبود قدرت عضلات اطراف استخوانها میشوند. مثالهایی از این ورزشها عبارتاند از تمرینات یوگا، پیلاتس، تمرینات تعادل بر روی یک پا و تمرینات استرچینگ.
-
♦ ورزشهای با وزن بدن: ورزشهایی که نیاز به باربری وزن بدن دارند میتوانند مفید باشند. مثالهایی از این ورزشها شامل شنا، تنیس، بسکتبال، فوتبال و والیبال میباشند.
-
♦ ورزشهای ضربهای: برخی ورزشهایی مانند پینت بال، تکواندو و بوکس که نیاز به ضربات و حرکات سریع و قوی دارند، میتوانند به تقویت استخوانها کمک کنند. بااینحال، در این نوع ورزشها نیاز به هماهنگی خاصی وجود دارد و بهتر است با توجه به وضعیت سلامتی شخص، بااحتیاط و زیر نظر متخصص انجام شوند.
-
♦ تمرینات تقویت عضلات مرتبط: تمریناتی که بر روی عضلاتی تأثیر داشته باشند که مستقیماً با استخوانها در ارتباط هستند، میتواند به بهبود استحکام استخوانها کمک کند؛ مثلاً تقویت عضلات پشت و شکم با استفاده از تمریناتی مانند پلانک و کرانچ میتواند به حفظ استقامت استخوانهای ستون فقرات کمک کند.
آزمونهای تشخیصی و ارتباط آن با درمان پوکی استخوان سالمندان
معمولاً به منظور آغاز درمان پوکی استخوان در انسان¬های مسن، ابتدا با انجام آزمونهای تشخیصی کار آغاز میشود. این آزمونها به متخصصان بهداشتی و پزشکان کمک میکنند تا وضعیت استخوانها را ارزیابی کرده و برنامه درمانی مناسب را تعیین کنند. چندین آزمون تشخیصی ممکن است در این مورد استفاده شود:
-
♦ اندازهگیری چگالی استخوان (Bone Density Measurement): یکی از روشهای متداول برای تشخیص پوکی استخوان اندازهگیری چگالی استخوان است. این آزمون با استفاده از دستگاهی به نام DEXA (Dual-Energy X-ray Absorptiometry) انجام میشود. این آزمون قادر است به طور دقیق چگالی استخوان را در نقاط مختلف بدن اندازهگیری کند و در صورت وجود پوکی استخوان تشخیص دهد.
-
♦ آزمونهای خونی: برخی آزمونهای خونی میتوانند نشاندهنده وضعیت استخوانها باشند؛ مثلاً اندازهگیری سطح کلسیم، ویتامینD، فسفات، آلکالین فسفاتاز (ALP) و برخی مارکرهای دیگر استخوان میتواند در تشخیص و پیگیری پوکی استخوان مفید باشد.
-
♦ آزمونهای تصویربرداری: آزمونهای تصویربرداری مانند رادیوگرافی، سیتیاسکن (CT Scan) و مغناطیس تصویری (MRI) میتوانند اطلاعاتی درباره استخوانها و ساختار آنها ارائه دهند و به تشخیص و مشخص کردن پوکی استخوان کمک کنند.
درمان پوکی استخوان با فیزیوتراپی
فیزیوتراپی به عنوان یک روش مؤثر در درمان پوکی استخوان در فردهای مسن شناخته شده است. این روش شامل تمرینات و تکنیکهای فیزیکی است که هدف آن بهبود قوام عضلات و استخوانها، افزایش تعادل و کاهش خطر سقوط است. درمان پوکی استخوان با فیزیوتراپی میتواند شامل موارد زیر باشد:
-
♦ تمرینات تقویتی: تمرینات تقویتی مستقیماً بر روی استخوانها و عضلات اثر میگذارند. این تمرینات شامل تمرینات وزنهبرداری، استفاده از مقاومت بدن، تمرینات تقویت عضلات مرتبط میشود. تمرینات تقویتی منظم میتواند بهبود قوام استخوانها را ایجاد کرده و خطر شکستگی را کاهش دهد.
-
♦ تمرینات تعادل و کوششهای انعطافپذیری: تمریناتی که بر تعادل و کششپذیری تمرکز دارند، میتوانند در پیشگیری از سقوط و شکستگیهای مرتبط با پوکی استخوان مؤثر باشند. این تمرینات شامل تمرینات تعادل و کوششهای انعطافپذیری مانند یوگا و پیلاتس است.
-
♦ تکنیکهای تنفسی و آرامسازی: تکنیکهای تنفسی و آرامسازی میتوانند به کاهش استرس و تسکین عوارض ناشی از پوکی استخوان کمک کنند. این تکنیکها شامل تنفس عمیق، مدیتیشن و روشهای آرامسازی مانند موسیقی ملایم و ماساژ میشوند.
-
♦ آموزش راههای پیشگیری: فیزیوتراپی میتواند شامل آموزش راههای پیشگیری از سقوط و شکستگیهای استخوانی باشد. این شامل آموزش استفاده صحیح از کمکهای حرکتی مانند عصا یا وانت، اصول صحیح نشستن و ایستادن، و روشهای ایمنی در خانه و محیط اطراف میشود.
-
♦ تمرینات انعقادی: تمرینات انعقادی شامل استفاده از دستگاههای انعقادی مانند بندها و توپهای انعقادی است.
-
♦ تمرینات منعطفی: تمرینات منعطفی از جمله تمرینات استرچینگ و انعطافپذیری عضلات و مفاصل را شامل میشود. این تمرینات باعث افزایش محدودیت حرکتی، کاهش خشکی مفاصل و بهبود انعطافپذیری استخوانها میشوند.
-
♦ تمرینات تعادل: تمرینات تعادل مانند استفاده از تخته تعادل و تمرینات بر روی یک پای، بهبود تعادل و استحکام عضلات کمک میکنند. این تمرینات میتوانند خطر سقوط و شکستگی را در فردهای سالمند کاهش دهند.
-
♦ آموزش نحوه استفاده از وسایل کمکی: در برخی موارد، استفاده از وسایل کمکی مانند عصا یا وانت میتواند در حفظ تعادل و کاهش خطر سقوط مفید باشد. فیزیوتراپیست میتواند به فرد مسن آموزش دهد که چگونه به درستی از این وسایل استفاده کند.
درمان پوکی استخوان در افراد مسن با بادکش
بادکش (درمان ارتعاشی استخوانی) یکی از روشهای جدید و پیشرفته در درمان پوکی استخوان در افراد پیر است. این روش با استفاده از ارتعاشات مکانیکی با فرکانس و شدت خاص به قوام و سلامت استخوانها کمک میکند. برخلاف روشهای سنتی، بادکش به صورت غیر تهاجمی و بدون نیاز به مصرف داروها عمل میکند.
بادکش با ایجاد ارتعاشات لرزشی در بدن، تحریک مستقیمی را بر روی استخوانها و سلولهای استخوانی ایجاد میکند. این ارتعاشات باعث فعالسازی فرایندهای سلولی در استخوانها میشوند و موجب افزایش تراکم استخوان و تقویت ساختار استخوانی میشوند. همچنین، بادکش میتواند تأثیر مثبتی بر جذب کلسیم و مواد معدنی در استخوانها داشته باشد.
استفاده از بادکش در درمان پوکی استخوان در انسانهای مسن میتواند به تحقق اهداف زیر کمک کند:
-
♦ افزایش تراکم استخوان: بادکش با تحریک سلولهای استخوانی و افزایش جذب کلسیم، منجر به افزایش تراکم استخوانها میشود.
-
♦ تقویت استحکام استخوان: بادکش با تحریک مستقیم استخوانها، میزان استحکام و مقاومت استخوانها را افزایش و خطر شکستگی را کاهش میدهد.
-
♦ بهبود تعادل و استقامت عضلات: بادکش با ایجاد ارتعاشات لرزشی در بدن، تمرین و تقویت عضلات را تحریک میکند. این باعث بهبود تعادل و استقامت عضلات شده و خطر سقوط را در افراد مسن کاهش میدهد.
سوالات متداول
روشهای تشخیص پوکی استخوان در سالمندان چیست؟
از معمولترین و دقیقترین روشها، آزمایش تراکم استخوان یا DEXA است که میزان تراکم و استحکام استخوانها را اندازهگیری میکند. علاوه بر DEXA، بررسی سابقه پزشکی فرد، داروهای مصرفی، سابقه خانوادگی شکستگی و عوامل خطر مانند سن، جنسیت و وزن، معاینه بالینی شامل ارزیابی قد، وضعیت بدن، درد مزمن و توان حرکتی نیز میتواند نشانههای اولیه کاهش تراکم استخوان را مشخص کند.
سخن پایانی
در هر صورت، مهم است که در صورت وجود عوارض پوکی استخوان یا عوامل خطر مذکور با پزشک خود مشورت کنید تا تشخیص صحیح را بگیرید و برنامه درمانی مناسب را دنبال کنید. همچنین، مداومت در مصرف داروها، تغذیه مناسب، فعالیت بدنی منظم و پیروی از راهنماییهای پزشکی میتواند به حفظ استخوانهای سالم و کاهش خطر پوکی استخوان کمک کند. مهمترین نکته در اینجا این است که برای درمان پوکی استخوان در افراد مسن، تشخیص و تجویز درمان توسط یک پزشک متخصص در این زمینه الزامی است. پزشک بر اساس وضعیت شما، سن، سابقه پزشکی و عوامل دیگر، بهترین روش درمانی را تعیین خواهد کرد. مهم است که بدانید هر دارویی نیازمند تجویز و نظارت پزشک است. در کنار مصرف داروها اهمیت تغذیه مناسب و فعالیت بدنی منظم نیز برای سلامت استخوانها در سالمندان بسیار مهم است. همچنین، رعایت نکات ایمنی و جلوگیری از سقوط میتواند در کاهش خطر شکستگی استخوانها در سالمندان کمک کند.