آزمایش پوکی استخوان چگونه است؟

آزمایش پوکی استخوان چگونه است؟ این سوالی است که بسیاری از افراد با افزایش سن و نگرانی از سلامت استخوان‌ها، از خود می‌پرسند. برای شروع درمانی اصولی، آگاهی از میزان تراکم استخوان الزامی است، بنابراین انجام آزمایش پوکی استخوان را جدی بگیرید. در این آزمایش، با استفاده از عکس‌برداری اشعه ایکس و نمونه‌گیری خونی، میزان تراکم بافت استخوانی را اندازه‌گیری می‌کنند. حال شاید این سوال پیش بیاید که " برای پوکی استخوان به چه دکتری باید مراجعه کرد؟ " و یا اینکه نحوه‌ی خواندن جواب آزمایش چگونه است؟ و حتی هزینه‌ی انجام این تست چقدر خواهد بود؟ پس با ما همراه باشید تا با ابعاد کامل این مسئله آشنا شوید.

فهرست

نحوه انجام آزمایش پوکی استخوان چگونه خواهد بود؟

پوکی استخوان از جمله عارضه‌های رایج است، که تهدید‌کننده‌ی سلامت اسکلت استخوانیِ افراد است. پزشک متخصص ارتوپد، جهت تشخیص دقیق‌ترِ این عارضه‌ی خطرناک، تست‌های تشخیصی لازم را تجویز می‌کند. آزمایش Dual Energy X-ray Absorptiometry که به عنوان تست DEXA نیز شناخته می‌شود، یکی از بهترین تست‌های آزمایشگاهی بررسی میزان تراکم بافت استخوانی است، که شدت پیشرفت پوکی استخوان را به صورت دقیقی نشان می‌دهد.

جهت انجام تست سنجش تراکم استخوانی، بیمار درون یک محفظه‌ای قرار می‌گیرد و پرتوهای اشعه ایکس به قسمت استخوانی مورد نظر تابیده می‌شوند. استخوان‌های بدن با توجه به میزان تراکم خود، مقداری از پرتوهای اشعه‌ ایکس را جذب کرده و بخش عمده‌ی‌ دیگرِ این پرتوها را از عرض خود عبور می‌دهند. پرتوهای اشعه ایکس پس از عبور از استخوان، توسط گیرنده‌ای مخصوص جذب شده و سپس پزشک متخصص، ضمن بررسی نتایج این گیرنده، میزان املاح معدنی موجود در استخوان‌ها را بررسی می‌کند.

از طرفی، این نکته را نیز باید در نظر داشت که پزشک متخصص، جهت بررسی علت و میزان شدت پوکی استخوان در برخی بیماران، انجام آزمایش خون را نیز تجویز می‌کند. در روش بررسی نمونه خون، وجود برخی املاح معدنی و یا فاکتورهای التهابی مورد بررسی قرار می‌گیرند. سنجش میزان ویتامین D و کلسیم خون نیز، یکی از مهم‌ترین تست‌هایی است که پزشک متخصص انجام می‌دهد. همچنین بررسی میزان هورمون‌های تیروئیدی و ترکیبات التهابی روماتیسمی خون، از دیگر روش‌های سنجش پوکی استخوان محسوب می‌شوند.

نقش آزمایش‌ خون در ارزیابی پوکی استخوان

پزشک جهت بررسی میزان پیشروی این عارضه‌ در بیمار، نمونه‌گیری خون و انجام تست‌های لازم را تجویز می‌کند. وی ضمن ارزیابیِ نتایج تست‌های آزمایشگاهی، کمبود برخی املاح معدنی و یا فاکتورهای لازم را نیز مورد بررسی قرار می‌دهد. انتخاب راهکارهای درمانی، با توجه به نتایج غیر طبیعی آزمایش خون انتخاب تعیین می‌شوند. در ادامه، مهم‌ترین آزمایش‌های خونی را، جهت بررسی پوکی استخوان معرفی می‌نماییم:

• آزمایش ماده معدنی کلسیم

اولین شیوه‌ی تشخیص وجود پوکی استخوان، بررسی میزان کلسیم موجود در خون است. کمبود ماده معدنی کلسیم در دستگاه اسکلتی، موجب نازک شدن دیواره استخوانی شده و احتمال شکستگی استخوان را افزایش می‌دهد. با در نظر گرفتن فاکتورهایی مانند سن، جنس و قد، میزان کلسیم خون باید در حدود 8 الی 10.5 میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد.

• آزمایش ویتامین D

سنجش میزان ویتامینD موجود در خون، از دیگر آزمایشاتی است که پزشک متخصص، جهت تشخیص پوکی استخوان تجویز می‌کند. با کمبود این ویتامین، میزان جذب کلسیم نیز در بدن کاهش می‌یابد و در نتیجه فرد با عارضه‌ی پوکی استخوان مواجه می‌شود. با در نظر گرفتن وضعیت جسمانی بیمار، میزان ویتامین D موجود در یک میلی‌لیتر خون باید در محدوده 25 الی 50 نانوگرم باشد‌.

• آزمایش عملکرد غده تیروئید و پاراتیروئید

افزایش ترشح برخی هورمون‌های تیروئیدی و یا پاراتیروئیدی، میزان کلسیم خون را افزایش می‌دهد. این امر، یکی از دلایل اصلی پوکی استخوان شناخته می‌شود. پرکاری این 2 غده، میزان برداشت کلسیم از دیواره‌ی استخوانی را افزایش داده و نقش مهمی را در جهت کاهش تراکم توده استخوانی به همراه خواهد داشت. 

آزمایش پوکی استخوان با چه اهدافی انجام می‌شود؟

پزشک انجام آزمایشات مربوط به پوکی استخوان را، با هدف تشخیص‌ میزان کاهش تراکم بافت استخوانی (پیش از وقوع شکستگی) تجویز می‌کند. متخصص‌ ضمن بررسی نتایج حاصل از تست‌های آزمایشگاهی مانند: تصویربرداری اشعه ایکس و یا آزمایش خون، میزان پیشرفت پوکی استخوان را تشخیص می‌دهد.

 پزشک بر اساس داده‌های درون آزمایش، داروهای لازم را نیز تجویز می‌کند تا استخوان‌های شما محکم شده و احتمال شکستگی استخوانی کاهش یابد. همچنین متخصص ارتوپد با در نظر گرفتن علت پوکی استخوان، اقدامات پیشگیرانه‌ی لازم را تجویز کرده تا سرعت پیشرفت این عارضه کم‌تر شود.

بررسی میزان اثربخشی فرآیند درمان و افزایش تراکم بافت استخوانی، از دیگر اهداف انجام تست‌های آزمایشگاهی است. با انجام تست‌های آزمایشگاهی سنجش تراکم استخوانی (با اشعه ایکس و یا آزمایش خون)، می‌‌توانید از اثرات داروهای تقویتی بر استحکام استخوان‌های خود مطمئن شوید. در صورتی که پزشک متخصص با بررسی داده‌های آزمایش، عدم بهبودی پوکی استخوان را تشخیص دهد، راهکارهای درمانی دیگری را نیز انتخاب خواهد کرد.

چه کسانی باید انجام آزمایش‌ پوکی استخوان را جدی بگیرند؟

پزشک با انجام آزمایش‌های پوکی استخوان و بررسی میزان املاح موجود در این بافت سخت، احتمال بروز شکستگی استخوان را بررسی می‌کند. همچنین متخصص با کمک نتایج این تست‌های آزمایشگاهی، نوسان ترشح برخی هورمون‌های خاص در بدن را تشخیص می‌دهد. در ادامه مهم‌ترین کاربردهای انواع آزمایش پوکی استخوان را بررسی می‌کنیم:

• زنان یائسه‌ی بالاتر از 60 سال به دلیل کاهش ترشح هورمون استروژن، به صورت جدی در معرض ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند.
• افرادی که در زمینه کاهش تراکم بافت استخوانی و بیماری‌های مفصلی سابقه خانوادگی دارند، باید به انجام آزمایش پوکی استخوان اهمیت بیشتری بدهند.
• بیمارانی که از دردهای ناشی از روماتیسم مفصلی رنج می‌برند و وجود آرتروز مفاصل در آن‌ها تشخیص داده شده است، جهت انجام آزمایش پوکی استخوان باید به پزشک مراجعه کنند.
• اختلال در عملکرد تیروئید، کلیه و کبد، ارتباط مهمی با بروز پوکی استخوان دارد؛ پزشک ضمن بررسی نتایج عکس برداری اشعه ایکس و فاکتورهای موجود در خون، میزان پوکی استخوان را تشخیص می‌دهد.
• بیمارانی که قرص‌های مسکن و آرام‌بخش مصرف می‌کنند، احتمال کاهش تراکم استخوان‌های خود را افزایش می‌دهند؛ پزشک متخصص ضمن انجام آزمایش‌های لازم، روند پوکی استخوان در این افراد را بررسی می‌کند.
• پزشک متخصص انجام عکس برداری اشعه ایکس، جهت سنجش تراکم بافت استخوانی را پیش از انجام عمل جراحی استخوانی و مفصلی تجویز می‌کند.
• بیمارانی که از در سنین میانسالی از درد کمر و گردن رنج می‌برند، جهت تشخیص میزان تراکم مهره‌های ستون فقرات خود، باید آزمایش پوکی استخوان انجام دهند.
• افراد دیابتی که دارای قند خون غیر نرمال هستند، در معرض کاهش تراکم بافت استخوانی قرار دارند و جهت انجام آزمایش پوکی استخوان باید اقدام کنند.
• پزشک متخصص جهت بررسی احتمال پوکی استخوان در افراد دارای ناهنجاری ساختاری در ستون فقرات، انجام آزمایش پوکی استخوان را تجویز می‌کند.
• افرادی که سابقه شکستگی در استخوان‌های مچ دست_پا، لگن و ران را دارند، جهت بررسی اختلال پوکی استخوان باید آزمایش خون و عکس برداری اشعه ایکس را انجام دهند.

فواید آزمایش پوکی استخوان چیست؟

شما با انجام آزمایشات معمول پوکی استخوان، که شامل: عکس‌برداری اشعه ایکس و یا نمونه‌گیری خونی هستند، از روند بیماری استخوانی خود آگاه می‌شوید‌. پزشک متخصص نیز انجام تست‌های آزمایشگاهی را برای پیشگیری از عوارض جبران‌ناپذیر پوکی استخوان تجویز می‌کند. آزمایش خون و سنجش تراکم استخوانی، با کمک اشعه ایکس، در زمان کوتاهی انجام می‌شود و نتایج بسیار دقیقی را نیز در اختیار پزشک متخصص قرار می‌دهد. در ادامه، دیگر مزایای انجام آزمایش پوکی استخوان را بررسی می‌نماییم:

• تابش پرتوهای اشعه ایکس به استخوان مورد نظر، روشی غیر تهاجمی بوده و عوارض بسیار کمی را به همراه دارد.
• پزشک ضمن بررسی نتایج آزمایش خون و سنجش DEXA، کمبود برخی املاح معدنی مانند: منیزیم و کلسیم و یا اختلال در ترشح هورمون‌های جنسی را نیز مورد بررسی قرار می‌دهد.
• پزشک‌ با ارزیابی علت کاهش یافتن تراکم توده استخوانی، راهکار درمانی مناسبی را پیشنهاد می‌کند‌.
• با کمک آزمایش پوکی استخوان از روند درمان عارضه‌ی استخوانی خود آگاه می‌شوید؛ در صورت نیاز، پزشک مصرف داروهای تقویتی دیگری را جهت درمان تجویز می‌کند.
• انجام نمونه‌گیری خون از بیمار، با تابش پرتوهای نامرئی اشعه ایکس به استخوان مورد نظر، به بیهوشی عمومی نیاز نخواهد داشت.
• تست سنجش تراکم استخوان DEXA و دیگر آزمایش‌های پوکی استخوان، هیچ گونه اثرات جانبی بر روی بدن بیمار ندارد.

شیوه‌ی تفسیر و خواندن جواب آزمایش پوکی استخوان

تفسیر نتایج آزمایش پوکی استخوان، به مهارت بسیار بالایی نیاز دارد و باید توسط پزشک متخصص انجام ‌شود. در برگه‌ی نتایج تستِ سنجش تراکم استخوان، دو معیار عددی وجود دارد که پزشک را جهت وجود این عارضه راهنمایی می‌کند. هر یک از این عددها، وضعیت سلامت استخوان‌های بیمار را با معیار مشخصی تحت بررسی قرار می‌دهند. در ادامه هر یک از نمره‌های موجود در برگه‌ی تست سنجش تراکم توده استخوانی را بررسی می‌کنیم:

• معیار T در برگه آزمایش

نمره T میزان تراکم توده استخوانی بیمار را، با بالاترین تراکم بافت استخوانی در یک فرد سالم و جوان با جنسیتی مشابه مقایسه می‌کند. در صورتی که این معیار در محدوده 1- الی 1+ باشد، به معنای طبیعی بودنِ میزان تراکم توده‌ی استخوانی است. اگر عدد حاصل میان 1- الی 2.5- باشد، این امر کم بودن نسبیِ تراکم استخوانی را مشخص می‌کند، که بیانگر این است که بیمار در مرحله پیش از پوکی استخوان قرار دارد. محدوده‌ی عددی کم‌تر از 2.5- نیز نشان می‌دهد که بیمار دچار عارضه‌ی پوکی استخوان شده است‌. میزان شدت پوکی استخوان، با پایین‌تر بودن این عدد ارتباط مستقیمی خواهد داشت.

• نمرهZ  در برگه آزمایش

نمره Z موجود در برگه آزمایش، وضعیت بیمار را با میزان تراکم و استحکام توده استخوانی در یک فرد سالم با جنسیت و نیز سن مشابه مورد بررسی قرار می‌دهد. نتیجه نمره Z نسبت به معیار T دقت بالاتری دارد؛ زیرا وضعیت بیمار را با دیگر افراد هم سنِ او مقایسه می‌کند. در صورتی که میزان تراکم توده‌ی استخوانی بیمار، با وضعیت نرمال اختلاف زیادی داشته باشد و معیار Z عدد کم‌تر از 2- را نشان دهد، به بررسی دقیق‌تری نیاز است. در این حالت پزشک متخصص علت پوکی استخوان بیمار را به دلیل عوامل دیگری مانند: وجود بیماری زمینه‌ای، اختلالات هورمونی و ... تشخیص می‌دهد که در این صورت انجام آزمایش‌های لازم دیگر را تجویز خواهد کرد.

7 نکته‌ی طلایی قبل از آزمایشِ سنجش تراکم توده استخوانی

انجام تست سنجش میزان تراکم بافت استخوانی به پیش مراقبت خاصی نیاز ندارد و ضمن تابش اشعه‌ ایکس به استخوان مورد نظر انجام می‌شود. پیش از انجام این تست آزمایشگاهی، از پزشک متخصص خود مشورت بگیرید تا متناسب با وضعیتی که دارید، نکات لازم را برای شما بیان کند. برای انجام تست سنجش تراکم استخوان نیاز به رعایت نکات زیر نیاز است:

• در مورد مصرف داروهای مولتی ویتامین و کلسیم، در روزهای نزدیک به انجام این تست آزمایشگاهی با پزشک خود مشورت کنید.
• در برخی مراکز آزمایشگاهی از بیماران درخواست می‌شود که لباس مخصوص معاینه را نیز بپوشند.
• تابش پرتوهای اشعه ایکس سلامت جنین را تهدید می‌کند؛ در صورت وجود احتمال بارداری به تکنسین رادیولوژی اطلاع دهید.
• جهت انجام این تست تشخیصی، نباید هر گونه شی فلزی مانند انگشتر و یا کمربند را با خود به همراه داشته باشید.
• در صورتی که در گذشته جهت انجام تست رادیوگرافی، مقداری ماده رادیوایزوتوپ را به صورت وریدی دریافت کرده‌اید، پزشک خود را در جریان این موضوع قرار دهید.
• در صورت وجود هرگونه بیماری زمینه‌ای مانند دیابت و یا سرطان، پزشک خود را در جریان بگذارید.
• جهت انجام این تست آزمایشگاهی، به یک مرکز درمانی تخصصی مراجعه فرمایید، تا نتایج حاصل از سنجش تراکم توده استخوانی دقت بالایی داشته باشد.

هزینه‌ی آزمایش پوکی استخوان چقدر است؟

میزان هزینه‌ی مربوط به انجام آزمایش‌های لازم جهت تشخیص پوکی استخوان، به عوامل بسیار گوناگونی بستگی دارد. جهت اطلاع از هزینه آزمایش پوکی استخوان، در اولین اقدام به یک پزشک متخصص مراجعه نمایید، تا با در نظر گرفتن شرایط موجود، میانگین هزینه تست را برآورد کند. عوامل تاثیرگذار بر هزینه‌ی آزمایش پوکی استخوان را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:

• ویزیت پزشک متخصص

با در نظر گرفتن علت پوکی استخوان خود، باید به پزشک متخصص مناسبی مراجعه نمایید (که هر یک هزینه مشخصی دارند‌). به عنوان نمونه، تجویز آزمایش خون جهت بررسی عملکرد غده تیروئید بر عهده پزشک غدد بوده و متخصص ارتوپد انجام تست سنجش تراکم توده استخوانی را تجویز می‌کند.

• نوع آزمایش پوکی استخوان

جهت بررسی میزان پوکی استخوان بیمار، انجام تست‌های گوناگونی مانند: عکس برداری اشعه‌ی‌ ایکس و نمونه‌گیری خون انجام می‌شود که هر کدام هزینه‌ی جداگانه‌‌ای خواهند داشت. توجه کنید که درصورت انجام آزمایش خون، جهت بررسی دقیق فاکتورهای خاص، هزینه آزمایش نیز افزایش می‌یابد‌.

• کیفیت خدمات درمانی‌

نوع خدمات درمانی که در مراکز آزمایشگاهی و پزشکی گوناگون ارائه می‌شود، ارتباط مستقیمی با هزینه‌ی آزمایش پوکی استخوان دارد‌. برخی از مراکز آزمایشگاهی جهت انجام آزمایش خون و یا تست سنجش میزان تراکم توده استخوانی از دستگاه‌های مدرنی استفاده می‌کنند. در این مراکز پزشکی مدرن، در ازای خدمات باکیفیت باید هزینه بالاتری را نیز پرداخت نمایید.

انتخابِ شیوه درمانی پس از انجام آزمایش

درمان پوکی استخوان، به شدت این عارضه و میزان کاهش تراکم توده استخوانی بستگی دارد. پزشک متخصص پس از بررسی آزمایش‌های مربوطه (که شامل عکس برداری با کمک اشعه ایکس و نمونه‌گیری خونی هستند)، راهکار درمانی مناسبی را انتخاب می‌کند. مکمل‌های کلسیم و قرص‌های ویتامین Dمهم‌ترین داروهایی خوراکی هستند که پزشک متخصص جهت درمان پوکی استخوان پیشنهاد می‌دهد.

انجام تمرینات ورزشی از دیگر راهکارهای ساده، جهت افزایش تراکم بافت استخوانی است. در هنگام اجرای حرکات ورزشی، فشار کنترل شده‌ای به استخوان وارد می‌‌شود و فرآیند جذب کلسیم در دیواره استخوانی افزایش می‌یابد. جهت پیشگیری از شکستگی استخوان و آسیب دیدگی مفصلی در هنگام اجرای تمرینات کششی، از یک فیزیوتراپیست ماهر کمک بگیرید.

پزشک متخصص رعایت رژیم غذایی را مهم‌ترین فاکتور لازم، جهت بهبود عارضه پوکی استخوان معرفی می‌کند. جهت افزایش تراکم بافت استخوانی، مصرف انواع مواد غذایی حاوی ویتامین D و کلسیم را در برنامه غذایی خود قرار دهید.

• توجه کنید که با ترک مصرف دخانیات و الکل نیز، وضعیت پوکی استخوان در زمان کوتاهی بهبود خواهد یافت.

سخن پایانی

در این مقاله به این پرسش که آزمایش پوکی استخوان چگونه است و نیز تشخیصِ عارضه‌ی پوکی استخوان چگونه صورت می‌گیرد، به تفصیل پاسخ داده شد. جهت انجام این تست تشخیصی، مقداری اشعه ایکس، به استخوان تابیده شده و سپس پزشک ضمن بررسیِ نتایج حاصل، میزان تراکم استخوانی را تشخیص می‌دهد و از احتمال شکستگی‌های وخیم نیز در آینده آگاه می‌شود‌. همچنین انجام آزمایش خون و بررسی میزان ویتامین D، کلسیم و فاکتورهای التهاب نیز از دیگر راهکارهای پزشکی جهت تشخیص پوکی استخوان خواهد بود. کلینیک درمانی ما، یکی از بهترین مراکز درمانی در زمینه‌ی انجام آزمایش پوکی استخوان و تفسیر نتیجه این تست تشخیصی است. با پرداخت هزینه‌‌ای پایین، خدمات درمانی‌ و آزمایشگاهی مدرن و باکیفیتی را در این خصوص دریافت خواهید کرد.